Once you go black, you never go back
Door: Elza
Blijf op de hoogte en volg Elza
21 December 2008 | Nederland, Bergum
DE BOERENKOOL IS KLAAR
‘In de tijd dat ik dacht dat de bruine kleur van negers afgaf en dat onze gast Ndjanji de Kameroenees ons konijn op zou eten (dat was overigens ook in de tijd dat ik tegen vogels begon te praten na het voorlezen uit Otje en ik overtuigd was van het bestaan van kabouters) droomde ik al van Afrika’. Zo begon ik vier maanden geleden deze site. Een droom kwam uit en Afrika heeft me niet teleurgesteld.
Nu zit ik weer in Bergum. Gisteren kwam ik gebruind en een paar kilo lichter (met andere woorden: bloedmooi) aan op Schiphol waar onze families en Anne en Lotte ons opwachten (super, net als de kaartjes die thuis op tafel op me wachten!). Ik beleefde één van de meest verwarrende momenten uit m’n leven. Vrijdag om zeven uur was ik nog in Ghana en zaterdag om zeven uur wekte papa mij uit een diepe slaap met de woorden: ‘De boerenkool is klaar’. Een moment lang vroeg ik me af hoe papa in Ghana terecht kwam en waarom hij me in godesnaam midden in de nacht wekte voor boerenkool. Maar het is de harde realiteit: ik ben weer thuis. Genoeg gezien en genoeg gedaan. De Facewash, Andrélonshampoo en Lariam waren op en als ik nog langer in Ghana was gebleven had ik me vervreemd van m’n indie-muziekvrienden, omdat ik toch wel flink geïndoctrineerd raakte met hiphop en hiplife (wat nou Blonde Redhead, ik wil 50 cent of P-Square).
Eerst even de huishoudelijke mededelingen: 1. ik blijf tot ongeveer eind dit jaar in . Misschien krijg je m’n vader of moeder aan de telefoon, maar dat is niet eng. 2. handleiding bij het lezen van deze lap tekst: het ‘Iedereen haat Afrika’ gedeelte is een slotbeschouwinkje over Afrika, dus mensen die het lezen dan zat zijn, kunnen daar stoppen. 3. ik wil bij deze heel erg bedanken: a) papa, mama, Andries Jan en Selma, omdat ze lief zijn, en ook de rest van mijn familie voor het meeleven; b) mijn goede vrienden, die me mailden, smsten en schreven, ondanks dat er soms weinig respons uit Afrika kwam door drukte en technische problemen. c) Dr Wegdam, voor alle goede gesprekken, biertjes en het onbewust geven van wijze levenslessen. d) alle mensen die zo trouw mijn site lazen. e) heel Ghana.
En last but not least: Mariëlle, mijn teammakker, collega, vriendin en soulmate. Zonder jou was het maar half zo leuk geweest!!! Een hele dikke kus voor jou. En je weet he: als we later oud en dement in het bejaardentehuis zitten, laten we ons naar elkaar toebrengen om Mens-Erger-Je-Niet te gaan spelen (‘Mevrouw Zijlstra, hier is mevrouw Van der Steen. Mevrouw Zijlstra vindt MEJN zoooo leuk! Ja he, mevrouw Zijlstra?!!!!!’).
KUMASIAANSE SPANNINGEN
De laatste dagen in Ghana brachten we voornamelijk door in Kumasi, een zeer drukke en levendige stad. Hier begroette ik Zweedse jongens met een welklinkend ‘goedenavond!’ omdat ik dachte dat ze Nederlands waren en we belden de Nijmeegse taxicentrale om onze vlucht te bevestigen (Man: ‘Met de –onverstaanbaar iets- Centrale’. Ik: ‘Ik bel om onze terugvlucht te bevestigen’. Man: ‘Terugvlucht?’ Ik: ‘Ja, we zijn nu in Ghana...’ Man: ‘Ik denk dat je verkeerd verbonden bent, dit is de Nijmeegse taxicentrale’). Daarnaast speelden we met een Ghanees en een Fransman roulette in Vienna City, een bar waar in het weekend veel expats schijnen te komen, maar waar nu een typisch slag Ghanezen zich ophield: rokers, gokkers, dealers en hoeren. Roulette is wel leuk trouwens, misschien ga ik er wel verslaafd aan worden. Met de Ghanees kwam het gesprek op witchcraft en voodoo en onze wetenschappelijke oren klapperden wederom.
‘Heksen bestaan. Ze kunnen je kapot maken. Ik heb het zien gebeuren. Zodra een dorp erachter komt dat je een heks bent, wordt je genegeerd. Of je wordt naar de priester gebracht. Ze kunnen je ook HIV geven, dat stoppen ze dan gewoon in je bloed. Je kunt daar dan van genezen door naar een priester te gaan. Maar ik geloof in God. Hij zal me beschermen’. Daarnaast vertrouwde hij ons toe dat best veel Ghanezen cocaïne gebruiken, wat wij helemaal niet hadden verwacht.
Ghana liet me niet zonder slag of stoot gaan. Eén van de meest verschrikkelijke momenten uit m’n leven beleefde ik op donderdag, toen M. en ik vanuit Kumasi naar Accra reisden en ik na een half uur in de comfortabele reisbus erachter kwam dat ik m’n laptop op het station in Kumasi had laten staan. En laptop betekent niet alleen laptop, maar dat betekent ook ons volledige onderzoek dat in de laptoptas zat. Een fijne Zijlstra-actie waar ik me voor schaam en ik had liever gedaan alsof ik geen meisje was dat superbelangrijke laptoptassen laat staan op stations in Ghana, maar ik ben nu eenmaal wel zo’n meisje.Ik liet de bus stoppen en daar stond ik aan de grote snelweg, terwijl M. in de bus doorreed, omdat er iemand bij onze 80kg bagage moest blijven. Ik hield een taxi aan en trof een taxichauffeur die een grote luie stoel naast Petrus in de hemel verdiend, want hij scheurde met mij door Kumasi en kalmeerde mijn ergste zenuwen. Grotbezoeken en wandelingen over 80 meter hoge touwbruggen zijn niks bij de angsten die ik op dat moment voelde. Maar de laptop stond er nog! De luxe reisbussen naar Accra waren volgeboekt, zodat de taxichauffeur me naar een luxe trotro bracht – die helaas vlak voor Accra een klapband kreeg. Dit bewees de wetenschappelijke vraagstelling: krijgt Elza significant vaker autopech als ze zonder Mariëlle reist? Antwoord: ja (het was namelijk al de tweede keer). Verder een leuke trotrorit gehad, want ik kocht een NPP-zakdoek en gelukkig was de trotro voornamelijk NPP-minded, dus ik maakte vrienden voor het leven. Het leek wel een schoolreisje-bus: iedereen knabbelde op koekjes en plantainchipjes en achterin zaten mensen keihard te keten door commentaar op de film te leveren waar de hele bus om moest lachen.
TO MISS AND NOT TO MISS
Alhoewel een kerstboom leuk is, en je eigen familie ook, zal ik een heel aantal dingen van Ghana flink gaan missen, te weten:
1. de mensen. Want ze doen veel waar je in Nederland voor in een gesticht zou belanden: spontaan zingen in de bus, spontaan dansen op straat, tegen iedereen ‘how are you?’ roepen, héél veel glimlachen, onbekenden aanspreken op de markt, met z’n allen heel hard commentaar leveren op alles wat er gebeurt in de bus... Het lijkt wel of alles veel losser is en zit in Ghana, van de mentaliteit tot de heupen en van autodeuren tot schouders. De muziek maakt het helemaal af. Muziek is overal: in de taxi’s, in de trotro’s, op straat, op begrafenissen, op bruiloften, op de OK, op de afdelingen, op de markt. Ghana swingt van top tot teen.
De mensen zijn ook zo prachtig. Black is beautiful, zonder meer. De vrouwen met hun mooie figuur en kunstig gevlochten haar en de mannen...tja...zucht, de mannen...Staan ze daar met hun gespierde lichamen 50 kg zware zakken yam op een truck te slingeren. Vervolgens gaan ze nonchelant bovenop die zakken zitten, terwijl de truck over de Afrikaanse wegen slingert. Dit is natuurlijk niet iets wat meester Pars ons bij zou brengen tijdens de Jeugd Verkeers Lessen en misschien worden ze inderdaad wel een uur later bij ons in het HFH naar binnen gereden in een plas bloed door een gescheurde slagader door een bovenbeenfractuur die zich in de heupkop heeft geboord die vervolgens ook brak doordat ze van de truck donderden. Maar gosh, het ziet er zo stoer uit! Nederlandse mannen moeten meer dingen gaan sjouwen en ook op een vrachtwagendak gaan zitten;
2. het leven op straat. Het gaat 24/7 door, het is er nooit stil. Als ik vanavond een wandelingetje door Bergum zou maken, zou ik misschien één andere wandelaar tegenkomen waar ik een ‘hoi’ tegen mompel. Verder zou ik vooral het blauwe geflikker van de tv huis aan huis door de ramen zien. In Ghana leeft en werkt alles en iedereen buiten. Een wandeling over straat brengt je langs bankjes waar mannen en vrouwen op hangen, slapen en discussiëren, langs de meubelmaker die z’n banken met stof bekleedt, langs de moeder die haar kindje met zeep wast, langs de kapster die vlechtjes invlecht, langs de slager die vlees van de koe haalt, langs dammende oude mannetjes...Een gesloten deur lijkt niet te bestaan. Zoals een Ghanees die zes jaar in Londen had gewoond het zei: ‘Financially it’s great, socially it’s a disaster’ (over Londen dus);
3. grappige en creatieve dingen. Zoals: kleermaakster Mary die van een prachtig zelfgekozen stofje een zelfontworpen jurkje kan maken. Een neger met een t-shirt van De Kast. Een levende geit op het dak van een trotro. Iemand die tien plastic stoelen op z’n hoofd draagt. Een kip onder de stoel van de bus. De muziekinstallatie van de taxi die het alleen maar doet nadat de chauffeur op een electriciteitsdraadje heeft gekauwd. Een winkel die ‘God First Chemical Store. Motto: in Jesus we trust’ heet. Of het volgende: werkmannen hebben een kast voor de OK in elkaar gezet. Ze gebruiken scharnieren waar drie schroefjes in moeten. Vervolgens doen ze er maar twee schroefjes in. De reden: als er één schroefje uitvalt, kunnen ze de derde erin doen.
4. moeite doen voor iets. Je moet jezelf in een onbekend land een onbekende bus inslepen met onbekende mensen met onbekende kaartjes met onbekende prijzen met een onwaarschijnlijk zware backpack in 40 graden hitte om je te laten vervoeren naar een onbekende plek zonder douche waar je twee uren doet over je boodschappen voordat je een schraal maaltje hebt gekookt, omdat het water is afgesloten en de pan niet deugt. Het is zo anders dan je warme gedekbedte bed in te glijden na de altijd warme douche, na een bezoekje aan de Albert Heyn waar ze gewoonweg alles hebben. Alles hebben is wel aardig – maar ook saai;
5. en ons ‘gewone’ leventje in Techiman: véél lol maken, een Star, Charles of Immanuel die langskomt, de was doen in een emmer (leuk he Mariëlle!), een praatje met de bewakers, zwaaien naar langslopende dokters, een bezoekje aan Oty, popcorn halen, babbelen met de leuke jongen van het winkeltje tegenover waar we Malt ’n Milk-koekjes en Milo-chocolademelk kopen, een Amarhula in het weekend...
Wat zal ik niet gaan missen?
1. het verkeer, met andere woorden om als één brok fatalisme een taxi of bus in te stappen met de gedachte: ‘Ik moet van A naar B, dat gaat niet vanzelf, dus daarom stap ik in. Als ik het overleef, fijn. Als ik het niet overleef, insh-allah’. Door één of andere visuele vertekening heb ik zo’n beetje bij elke tegemoetkomende auto het idee dat we er in volle vaart opknallen – wat misschien ergens ook wel relevant is, aangezien de wegkant bezaait ligt met autowrakken en gekantelde vrachtwagens;
2. fufu. Het is zo’n beetje de nationale trots, maar serieus, het is NIET LEKKER (hèhè, eindelijk heb ik het gezegd Ghanezen!)
3. afdingen. Regelmatig erg vermoeiend om bij elk mini-boodschapje een toneelstuk op te voeren over de prijs;
4. niet weten wat je aan mensen hebt. Is wel leuk – andere cultuur etc – maar ook lastig;
5. infectieziekten als HIV, malaria en TB. En lullige dingen waaraan mensen doodgaan, terwijl dat niet hoeft;
6. bang zijn dat je misschien bent bezeten door één of andere bizarre worm of malariamug als je een gekkig wondje of pijntje hebt.
En wat is het leukste aan terug zijn in Nederland?
1. leuke mensen terugzien;
2. naar een leuk concert gaan of een goede film zien;
3. met een fleecedeken op de bank zitten;
4. je muts afdoen en je haren uitschudden na een fietstocht in de kou;
5. kadootjes uitdelen;
6. wijntje drinken met vrienden;
7. leuke gesprekken in de Opera en dansen in de Merleyn;
8. terugdenken aan Ghana in een behaaglijk huis.
IEDEREEN HAAT AFRIKA
Na vier maanden heb je een klein tipje opgelicht van de sluier van Ghana die je nooit helemaal kunt optillen als je geen Ghanees bent. Een andere cultuur is niet te begrijpen als buitenstaander – en daardoor ook niet te veroordelen. Het lijkt soms of ik in die vier maanden steeds minder in plaats van meer van Ghana ben gaan begrijpen. Ik weet niet hoe het zit.
Ik heb wel gehoord dat een chief zijn land voor enkele duizenden cedi’s verkoopt aan goudmijnfirma’s uit Canada. De chief koopt van dit geld een dikke auto, die een jaar later kapot is, net als de natuur en de dorpjes in zijn district. Ik heb gehoord dat de verpleegsters van de vrouwenafdeling de pijnstillers die ze krijgen van de apotheek bij zichzelf inspuiten en niet voor hun patiënten gebruiken. Ik heb gehoord dat de TBC-bestrijdingsman van het HFH ziekenhuis een maand zonder medicatie zat voor zijn patiënten vanwege een bureaucratische rotregel – en dat hij daar niks van zegt, omdat een Ghanees niet tegen zijn meerdere in het verweer komt. Ik heb gehoord dat liegen een essentieel onderdeel vormt van de Ghanese samenleving. Ik weet dat keukenmeisjes van een toeristenlodge volledig decompenseren als je het ontbijt vijf minuten eerder wilt. Ik weet dat elke vrouw in Akwidaa een klamboe wil, omdat die gratis is, al zal ze die niet gebruiken om zichzelf en haar kinderen tegen malaria te beschermen, maar het verkopen, er een visnet van maken of het op het dak gooien. Ik weet dat in Ghana uiterlijk(e schijn) erg belangrijk is. Ik weet dat Ghanese tijd geen Nederlandse tijd is en dat een Ghanese afspraak geen Nederlandse afspraak is.
Soms maak je je er erg druk over. En dan lijkt het de mensen hier allemaal niet zo heel veel uit te maken. Je ziet een clubje Ghanezen op hun dooie gemak een kokosnootje plukken en die al lachend en babbelend oppeuzelen en dan denk je: ‘Wat maakt het ook uit? Wij Nederlanders zouden wat meer kokosnootjes moeten plukken en die al lachend en babbelend oppeuzelen’.
Ik weet ook dat het blank-zwart, of misschien beter gezegd: Afrika-Europa/VS, issue leeft. M. en ik waren ‘you whites, white ladies, obruni’s’. Als Ghanees kun je een eretitel krijgen: burga, naar het Duitse woord ‘burger’en deze krijg je als je een tijd in het westen hebt gezeten. Garantie voor respect. Met vele Ghanezen en obruni’s hebben we gediscussiëerd over Ghana en verschillen Europa/Afrika. Soms lijkt iedereen een hekel te hebben aan Ghana, zowel westerlingen als de Ghanezen zelf. Citaat John uit de VS: 'Ghana is een shithole'. Citaat Immanuel uit Ghana: 'Ghana is net een klein kind dat probeert te lopen, maar steeds opnieuw valt'. Ik moet zeggen dat ik het soms wel 'n beetje zat was, al die kritiek op het land, vooral in onze gesprekken met westerlingen. Zaten we weer, wij obruni's: Ghana dit, Ghana dat, deugt niet, blablabla...
Als je denkt dat Ghana slechts bestaat uit lief glimlachende goedaards, ben je naïef. Als je een beetje weet hoe het zit en je loopt daar alleen maar op te zeiken, ben je negatief. Als je een beetje weet hoe het zit en je kunt toch van alles de mooie kant zien, ben je een held. Wegdam zei, over werken in Afrika: ‘Je moet het voor jezelf doen, je moet het doen omdat je het leuk vindt’. En zo is het ook. Je moet hier niet komen als één of andere idealist met grootse plannen. Je moet hier niet komen, omdat je mensen wilt helpen of dingen wilt verbeteren. Je moet hier komen, omdat je het leuk vindt en omdat je ervan geniet. En alles wat je dan tot stand brengt, is mooi meegenomen. Je moet om de dingen kunnen blijven lachen. En dan bedoel ik niet dat je moet lachen om het feit dat er een jongetje sterft aan een slangenbeet, omdat de staf van het ziekenhuis het antigif heeft gejat. Of dat een man met een dwarslaesie naar huis wordt gestuurd, omdat er niks meer voor hem gedaan kan worden, en dat je weet dat hij doodgaat. Of dat pijnlijdende aborterende meisjes worden uitgescholden. Maar zoals een vriendin van mij die een tijd in Mali heeft gezeten zo mooi schreef: ‘Als ik iets heb geleerd van Afrika is het wel dat het zo vaak verstandiger is de moed erin te houden, positief te blijven, en problemen aan de kapstok te hangen om er niet aan onderdoor te gaan. Tegenover onze neiging om er in te duiken en je erin te wentelen. Tanden op elkaar en lachen’.
Er is ondanks alle ellende iets in Ghana wat kracht uitstraalt en wat het werken hier meer dan de moeite waard maakt. Het is niet alleen dat het land zulke mooie foto’s oplevert, het is dat hier veel gebeurt en dat je mensen ontmoet die je je leven lang bij zullen blijven. Victor de Akwidiaan, dr Hillah, onze opleider, die zo goed en vrolijk en grappig is, dr Boateng, de buitengewoon intelligente internist met droge humor, dr Achampong, dr Basil, dr Norman en dr Abanga die echt om hun patiënten (en om ons!) geven, sprekers op het congres in Accra die wijs, gevat en vriendelijk zijn... Het is een land waar je creatief kunt zijn, waar je niet precies in gebaande paadjes langs keurig geharkte plantsoentjes loopt, maar waar je hersenen gaan borrelen met allerhande initiatieven. En hoeveel er ook misgaat: het is toch een samenleving die ‘vooruit’ gaat en draait – op een eigen, voor ons soms onbegrijpelijke manier.
Tja, Ghana...Ghana, Ghana...Ghana heeft me geraakt en grote en kleine littekens achtergelaten in m’n ziel. Waar India misschien te vergelijken is met een jeugdliefde – stevig verankerd en altijd aanwezig, is Ghana/Afrika meer het foute vriendje. Je weet dat hij niet altijd goed voor je is, maar je valt op zijn ruwe, ongepolijste kracht. Zodra je hem verlaat, verlang je weer terug. Het is een kriebel in je buik en een besef in je hoofd.
Afrika is goed te doen als je weet dat je weer terug gaat naar Nederland. En Nederland is goed te doen als je weet dat je weer terug kan naar Afrika.
veel liefs Elza
‘In de tijd dat ik dacht dat de bruine kleur van negers afgaf en dat onze gast Ndjanji de Kameroenees ons konijn op zou eten (dat was overigens ook in de tijd dat ik tegen vogels begon te praten na het voorlezen uit Otje en ik overtuigd was van het bestaan van kabouters) droomde ik al van Afrika’. Zo begon ik vier maanden geleden deze site. Een droom kwam uit en Afrika heeft me niet teleurgesteld.
Nu zit ik weer in Bergum. Gisteren kwam ik gebruind en een paar kilo lichter (met andere woorden: bloedmooi) aan op Schiphol waar onze families en Anne en Lotte ons opwachten (super, net als de kaartjes die thuis op tafel op me wachten!). Ik beleefde één van de meest verwarrende momenten uit m’n leven. Vrijdag om zeven uur was ik nog in Ghana en zaterdag om zeven uur wekte papa mij uit een diepe slaap met de woorden: ‘De boerenkool is klaar’. Een moment lang vroeg ik me af hoe papa in Ghana terecht kwam en waarom hij me in godesnaam midden in de nacht wekte voor boerenkool. Maar het is de harde realiteit: ik ben weer thuis. Genoeg gezien en genoeg gedaan. De Facewash, Andrélonshampoo en Lariam waren op en als ik nog langer in Ghana was gebleven had ik me vervreemd van m’n indie-muziekvrienden, omdat ik toch wel flink geïndoctrineerd raakte met hiphop en hiplife (wat nou Blonde Redhead, ik wil 50 cent of P-Square).
Eerst even de huishoudelijke mededelingen: 1. ik blijf tot ongeveer eind dit jaar in . Misschien krijg je m’n vader of moeder aan de telefoon, maar dat is niet eng. 2. handleiding bij het lezen van deze lap tekst: het ‘Iedereen haat Afrika’ gedeelte is een slotbeschouwinkje over Afrika, dus mensen die het lezen dan zat zijn, kunnen daar stoppen. 3. ik wil bij deze heel erg bedanken: a) papa, mama, Andries Jan en Selma, omdat ze lief zijn, en ook de rest van mijn familie voor het meeleven; b) mijn goede vrienden, die me mailden, smsten en schreven, ondanks dat er soms weinig respons uit Afrika kwam door drukte en technische problemen. c) Dr Wegdam, voor alle goede gesprekken, biertjes en het onbewust geven van wijze levenslessen. d) alle mensen die zo trouw mijn site lazen. e) heel Ghana.
En last but not least: Mariëlle, mijn teammakker, collega, vriendin en soulmate. Zonder jou was het maar half zo leuk geweest!!! Een hele dikke kus voor jou. En je weet he: als we later oud en dement in het bejaardentehuis zitten, laten we ons naar elkaar toebrengen om Mens-Erger-Je-Niet te gaan spelen (‘Mevrouw Zijlstra, hier is mevrouw Van der Steen. Mevrouw Zijlstra vindt MEJN zoooo leuk! Ja he, mevrouw Zijlstra?!!!!!’).
KUMASIAANSE SPANNINGEN
De laatste dagen in Ghana brachten we voornamelijk door in Kumasi, een zeer drukke en levendige stad. Hier begroette ik Zweedse jongens met een welklinkend ‘goedenavond!’ omdat ik dachte dat ze Nederlands waren en we belden de Nijmeegse taxicentrale om onze vlucht te bevestigen (Man: ‘Met de –onverstaanbaar iets- Centrale’. Ik: ‘Ik bel om onze terugvlucht te bevestigen’. Man: ‘Terugvlucht?’ Ik: ‘Ja, we zijn nu in Ghana...’ Man: ‘Ik denk dat je verkeerd verbonden bent, dit is de Nijmeegse taxicentrale’). Daarnaast speelden we met een Ghanees en een Fransman roulette in Vienna City, een bar waar in het weekend veel expats schijnen te komen, maar waar nu een typisch slag Ghanezen zich ophield: rokers, gokkers, dealers en hoeren. Roulette is wel leuk trouwens, misschien ga ik er wel verslaafd aan worden. Met de Ghanees kwam het gesprek op witchcraft en voodoo en onze wetenschappelijke oren klapperden wederom.
‘Heksen bestaan. Ze kunnen je kapot maken. Ik heb het zien gebeuren. Zodra een dorp erachter komt dat je een heks bent, wordt je genegeerd. Of je wordt naar de priester gebracht. Ze kunnen je ook HIV geven, dat stoppen ze dan gewoon in je bloed. Je kunt daar dan van genezen door naar een priester te gaan. Maar ik geloof in God. Hij zal me beschermen’. Daarnaast vertrouwde hij ons toe dat best veel Ghanezen cocaïne gebruiken, wat wij helemaal niet hadden verwacht.
Ghana liet me niet zonder slag of stoot gaan. Eén van de meest verschrikkelijke momenten uit m’n leven beleefde ik op donderdag, toen M. en ik vanuit Kumasi naar Accra reisden en ik na een half uur in de comfortabele reisbus erachter kwam dat ik m’n laptop op het station in Kumasi had laten staan. En laptop betekent niet alleen laptop, maar dat betekent ook ons volledige onderzoek dat in de laptoptas zat. Een fijne Zijlstra-actie waar ik me voor schaam en ik had liever gedaan alsof ik geen meisje was dat superbelangrijke laptoptassen laat staan op stations in Ghana, maar ik ben nu eenmaal wel zo’n meisje.Ik liet de bus stoppen en daar stond ik aan de grote snelweg, terwijl M. in de bus doorreed, omdat er iemand bij onze 80kg bagage moest blijven. Ik hield een taxi aan en trof een taxichauffeur die een grote luie stoel naast Petrus in de hemel verdiend, want hij scheurde met mij door Kumasi en kalmeerde mijn ergste zenuwen. Grotbezoeken en wandelingen over 80 meter hoge touwbruggen zijn niks bij de angsten die ik op dat moment voelde. Maar de laptop stond er nog! De luxe reisbussen naar Accra waren volgeboekt, zodat de taxichauffeur me naar een luxe trotro bracht – die helaas vlak voor Accra een klapband kreeg. Dit bewees de wetenschappelijke vraagstelling: krijgt Elza significant vaker autopech als ze zonder Mariëlle reist? Antwoord: ja (het was namelijk al de tweede keer). Verder een leuke trotrorit gehad, want ik kocht een NPP-zakdoek en gelukkig was de trotro voornamelijk NPP-minded, dus ik maakte vrienden voor het leven. Het leek wel een schoolreisje-bus: iedereen knabbelde op koekjes en plantainchipjes en achterin zaten mensen keihard te keten door commentaar op de film te leveren waar de hele bus om moest lachen.
TO MISS AND NOT TO MISS
Alhoewel een kerstboom leuk is, en je eigen familie ook, zal ik een heel aantal dingen van Ghana flink gaan missen, te weten:
1. de mensen. Want ze doen veel waar je in Nederland voor in een gesticht zou belanden: spontaan zingen in de bus, spontaan dansen op straat, tegen iedereen ‘how are you?’ roepen, héél veel glimlachen, onbekenden aanspreken op de markt, met z’n allen heel hard commentaar leveren op alles wat er gebeurt in de bus... Het lijkt wel of alles veel losser is en zit in Ghana, van de mentaliteit tot de heupen en van autodeuren tot schouders. De muziek maakt het helemaal af. Muziek is overal: in de taxi’s, in de trotro’s, op straat, op begrafenissen, op bruiloften, op de OK, op de afdelingen, op de markt. Ghana swingt van top tot teen.
De mensen zijn ook zo prachtig. Black is beautiful, zonder meer. De vrouwen met hun mooie figuur en kunstig gevlochten haar en de mannen...tja...zucht, de mannen...Staan ze daar met hun gespierde lichamen 50 kg zware zakken yam op een truck te slingeren. Vervolgens gaan ze nonchelant bovenop die zakken zitten, terwijl de truck over de Afrikaanse wegen slingert. Dit is natuurlijk niet iets wat meester Pars ons bij zou brengen tijdens de Jeugd Verkeers Lessen en misschien worden ze inderdaad wel een uur later bij ons in het HFH naar binnen gereden in een plas bloed door een gescheurde slagader door een bovenbeenfractuur die zich in de heupkop heeft geboord die vervolgens ook brak doordat ze van de truck donderden. Maar gosh, het ziet er zo stoer uit! Nederlandse mannen moeten meer dingen gaan sjouwen en ook op een vrachtwagendak gaan zitten;
2. het leven op straat. Het gaat 24/7 door, het is er nooit stil. Als ik vanavond een wandelingetje door Bergum zou maken, zou ik misschien één andere wandelaar tegenkomen waar ik een ‘hoi’ tegen mompel. Verder zou ik vooral het blauwe geflikker van de tv huis aan huis door de ramen zien. In Ghana leeft en werkt alles en iedereen buiten. Een wandeling over straat brengt je langs bankjes waar mannen en vrouwen op hangen, slapen en discussiëren, langs de meubelmaker die z’n banken met stof bekleedt, langs de moeder die haar kindje met zeep wast, langs de kapster die vlechtjes invlecht, langs de slager die vlees van de koe haalt, langs dammende oude mannetjes...Een gesloten deur lijkt niet te bestaan. Zoals een Ghanees die zes jaar in Londen had gewoond het zei: ‘Financially it’s great, socially it’s a disaster’ (over Londen dus);
3. grappige en creatieve dingen. Zoals: kleermaakster Mary die van een prachtig zelfgekozen stofje een zelfontworpen jurkje kan maken. Een neger met een t-shirt van De Kast. Een levende geit op het dak van een trotro. Iemand die tien plastic stoelen op z’n hoofd draagt. Een kip onder de stoel van de bus. De muziekinstallatie van de taxi die het alleen maar doet nadat de chauffeur op een electriciteitsdraadje heeft gekauwd. Een winkel die ‘God First Chemical Store. Motto: in Jesus we trust’ heet. Of het volgende: werkmannen hebben een kast voor de OK in elkaar gezet. Ze gebruiken scharnieren waar drie schroefjes in moeten. Vervolgens doen ze er maar twee schroefjes in. De reden: als er één schroefje uitvalt, kunnen ze de derde erin doen.
4. moeite doen voor iets. Je moet jezelf in een onbekend land een onbekende bus inslepen met onbekende mensen met onbekende kaartjes met onbekende prijzen met een onwaarschijnlijk zware backpack in 40 graden hitte om je te laten vervoeren naar een onbekende plek zonder douche waar je twee uren doet over je boodschappen voordat je een schraal maaltje hebt gekookt, omdat het water is afgesloten en de pan niet deugt. Het is zo anders dan je warme gedekbedte bed in te glijden na de altijd warme douche, na een bezoekje aan de Albert Heyn waar ze gewoonweg alles hebben. Alles hebben is wel aardig – maar ook saai;
5. en ons ‘gewone’ leventje in Techiman: véél lol maken, een Star, Charles of Immanuel die langskomt, de was doen in een emmer (leuk he Mariëlle!), een praatje met de bewakers, zwaaien naar langslopende dokters, een bezoekje aan Oty, popcorn halen, babbelen met de leuke jongen van het winkeltje tegenover waar we Malt ’n Milk-koekjes en Milo-chocolademelk kopen, een Amarhula in het weekend...
Wat zal ik niet gaan missen?
1. het verkeer, met andere woorden om als één brok fatalisme een taxi of bus in te stappen met de gedachte: ‘Ik moet van A naar B, dat gaat niet vanzelf, dus daarom stap ik in. Als ik het overleef, fijn. Als ik het niet overleef, insh-allah’. Door één of andere visuele vertekening heb ik zo’n beetje bij elke tegemoetkomende auto het idee dat we er in volle vaart opknallen – wat misschien ergens ook wel relevant is, aangezien de wegkant bezaait ligt met autowrakken en gekantelde vrachtwagens;
2. fufu. Het is zo’n beetje de nationale trots, maar serieus, het is NIET LEKKER (hèhè, eindelijk heb ik het gezegd Ghanezen!)
3. afdingen. Regelmatig erg vermoeiend om bij elk mini-boodschapje een toneelstuk op te voeren over de prijs;
4. niet weten wat je aan mensen hebt. Is wel leuk – andere cultuur etc – maar ook lastig;
5. infectieziekten als HIV, malaria en TB. En lullige dingen waaraan mensen doodgaan, terwijl dat niet hoeft;
6. bang zijn dat je misschien bent bezeten door één of andere bizarre worm of malariamug als je een gekkig wondje of pijntje hebt.
En wat is het leukste aan terug zijn in Nederland?
1. leuke mensen terugzien;
2. naar een leuk concert gaan of een goede film zien;
3. met een fleecedeken op de bank zitten;
4. je muts afdoen en je haren uitschudden na een fietstocht in de kou;
5. kadootjes uitdelen;
6. wijntje drinken met vrienden;
7. leuke gesprekken in de Opera en dansen in de Merleyn;
8. terugdenken aan Ghana in een behaaglijk huis.
IEDEREEN HAAT AFRIKA
Na vier maanden heb je een klein tipje opgelicht van de sluier van Ghana die je nooit helemaal kunt optillen als je geen Ghanees bent. Een andere cultuur is niet te begrijpen als buitenstaander – en daardoor ook niet te veroordelen. Het lijkt soms of ik in die vier maanden steeds minder in plaats van meer van Ghana ben gaan begrijpen. Ik weet niet hoe het zit.
Ik heb wel gehoord dat een chief zijn land voor enkele duizenden cedi’s verkoopt aan goudmijnfirma’s uit Canada. De chief koopt van dit geld een dikke auto, die een jaar later kapot is, net als de natuur en de dorpjes in zijn district. Ik heb gehoord dat de verpleegsters van de vrouwenafdeling de pijnstillers die ze krijgen van de apotheek bij zichzelf inspuiten en niet voor hun patiënten gebruiken. Ik heb gehoord dat de TBC-bestrijdingsman van het HFH ziekenhuis een maand zonder medicatie zat voor zijn patiënten vanwege een bureaucratische rotregel – en dat hij daar niks van zegt, omdat een Ghanees niet tegen zijn meerdere in het verweer komt. Ik heb gehoord dat liegen een essentieel onderdeel vormt van de Ghanese samenleving. Ik weet dat keukenmeisjes van een toeristenlodge volledig decompenseren als je het ontbijt vijf minuten eerder wilt. Ik weet dat elke vrouw in Akwidaa een klamboe wil, omdat die gratis is, al zal ze die niet gebruiken om zichzelf en haar kinderen tegen malaria te beschermen, maar het verkopen, er een visnet van maken of het op het dak gooien. Ik weet dat in Ghana uiterlijk(e schijn) erg belangrijk is. Ik weet dat Ghanese tijd geen Nederlandse tijd is en dat een Ghanese afspraak geen Nederlandse afspraak is.
Soms maak je je er erg druk over. En dan lijkt het de mensen hier allemaal niet zo heel veel uit te maken. Je ziet een clubje Ghanezen op hun dooie gemak een kokosnootje plukken en die al lachend en babbelend oppeuzelen en dan denk je: ‘Wat maakt het ook uit? Wij Nederlanders zouden wat meer kokosnootjes moeten plukken en die al lachend en babbelend oppeuzelen’.
Ik weet ook dat het blank-zwart, of misschien beter gezegd: Afrika-Europa/VS, issue leeft. M. en ik waren ‘you whites, white ladies, obruni’s’. Als Ghanees kun je een eretitel krijgen: burga, naar het Duitse woord ‘burger’en deze krijg je als je een tijd in het westen hebt gezeten. Garantie voor respect. Met vele Ghanezen en obruni’s hebben we gediscussiëerd over Ghana en verschillen Europa/Afrika. Soms lijkt iedereen een hekel te hebben aan Ghana, zowel westerlingen als de Ghanezen zelf. Citaat John uit de VS: 'Ghana is een shithole'. Citaat Immanuel uit Ghana: 'Ghana is net een klein kind dat probeert te lopen, maar steeds opnieuw valt'. Ik moet zeggen dat ik het soms wel 'n beetje zat was, al die kritiek op het land, vooral in onze gesprekken met westerlingen. Zaten we weer, wij obruni's: Ghana dit, Ghana dat, deugt niet, blablabla...
Als je denkt dat Ghana slechts bestaat uit lief glimlachende goedaards, ben je naïef. Als je een beetje weet hoe het zit en je loopt daar alleen maar op te zeiken, ben je negatief. Als je een beetje weet hoe het zit en je kunt toch van alles de mooie kant zien, ben je een held. Wegdam zei, over werken in Afrika: ‘Je moet het voor jezelf doen, je moet het doen omdat je het leuk vindt’. En zo is het ook. Je moet hier niet komen als één of andere idealist met grootse plannen. Je moet hier niet komen, omdat je mensen wilt helpen of dingen wilt verbeteren. Je moet hier komen, omdat je het leuk vindt en omdat je ervan geniet. En alles wat je dan tot stand brengt, is mooi meegenomen. Je moet om de dingen kunnen blijven lachen. En dan bedoel ik niet dat je moet lachen om het feit dat er een jongetje sterft aan een slangenbeet, omdat de staf van het ziekenhuis het antigif heeft gejat. Of dat een man met een dwarslaesie naar huis wordt gestuurd, omdat er niks meer voor hem gedaan kan worden, en dat je weet dat hij doodgaat. Of dat pijnlijdende aborterende meisjes worden uitgescholden. Maar zoals een vriendin van mij die een tijd in Mali heeft gezeten zo mooi schreef: ‘Als ik iets heb geleerd van Afrika is het wel dat het zo vaak verstandiger is de moed erin te houden, positief te blijven, en problemen aan de kapstok te hangen om er niet aan onderdoor te gaan. Tegenover onze neiging om er in te duiken en je erin te wentelen. Tanden op elkaar en lachen’.
Er is ondanks alle ellende iets in Ghana wat kracht uitstraalt en wat het werken hier meer dan de moeite waard maakt. Het is niet alleen dat het land zulke mooie foto’s oplevert, het is dat hier veel gebeurt en dat je mensen ontmoet die je je leven lang bij zullen blijven. Victor de Akwidiaan, dr Hillah, onze opleider, die zo goed en vrolijk en grappig is, dr Boateng, de buitengewoon intelligente internist met droge humor, dr Achampong, dr Basil, dr Norman en dr Abanga die echt om hun patiënten (en om ons!) geven, sprekers op het congres in Accra die wijs, gevat en vriendelijk zijn... Het is een land waar je creatief kunt zijn, waar je niet precies in gebaande paadjes langs keurig geharkte plantsoentjes loopt, maar waar je hersenen gaan borrelen met allerhande initiatieven. En hoeveel er ook misgaat: het is toch een samenleving die ‘vooruit’ gaat en draait – op een eigen, voor ons soms onbegrijpelijke manier.
Tja, Ghana...Ghana, Ghana...Ghana heeft me geraakt en grote en kleine littekens achtergelaten in m’n ziel. Waar India misschien te vergelijken is met een jeugdliefde – stevig verankerd en altijd aanwezig, is Ghana/Afrika meer het foute vriendje. Je weet dat hij niet altijd goed voor je is, maar je valt op zijn ruwe, ongepolijste kracht. Zodra je hem verlaat, verlang je weer terug. Het is een kriebel in je buik en een besef in je hoofd.
Afrika is goed te doen als je weet dat je weer terug gaat naar Nederland. En Nederland is goed te doen als je weet dat je weer terug kan naar Afrika.
veel liefs Elza
-
21 December 2008 - 18:37
Merel:
Hey Elza,
Mooi weergegeven; heb ik niks aan toe te voegen. :D
Fijne feestdagen en tot snel! Liefs, Merel -
21 December 2008 - 18:50
Robert:
Welkom terug in NL! Heb heel erg genoten van je schrijven, echt zeer boeiend! Dank je wel :) Laat je lekker verwennen deze feestdagen, je hebt het verdiend.
Robert. -
21 December 2008 - 18:51
Robert:
Hah, maar ook weer niet te veel, die gebruinde huid en die min paar kilo moet je koesteren ;) -
21 December 2008 - 19:21
Meneka:
Prachtig slothoofdstuk van een indrukwekkend verhaal... WELKOM THUIS!! Ik kijk er erg naar uit om je weer snel te zien en te spreken. Fijne kerstdagen gewenst vanuit Noord-Holland!
X, Men -
21 December 2008 - 19:59
Anne:
die laatste vergelijking vind ik heel strak daar kan ik me volledig in vinden, nicaragua is ook een fout, maar avontuurlijk en kleurrijk latinovriendje ;) en ja wetende dat als het te veel kriebelt dat je dan weer gewoon teruggaat... dat maakt het een stuk makkelijker om weer hier te zijn. en het hoeft niet onrealistisch te zijn die gedachte, als je het wil dan ga je weer.
zo'n kostbare ervaring kan niemand je gelukkig meer afnemen, ben blij dat je het goed hebt gehad. -
21 December 2008 - 20:05
Leonoor:
Lieve Elza!
Wow, weer terug in ons koude kikkerlandje! Ik heb echt genoten van je stukjes, zo lekker cynisch en herkenbaar. Maar de titel van vandaag riep bij mij een heel ander onderwerp op. Leg eens uit?! Ik wens je een geweldige kerst en tot in het nieuwe jaar!
Liefs, Leonoor -
21 December 2008 - 21:12
Gosse De Boer:
Welcome back!
Dank je wel voor je rake en eerlijke teksten. Het was voor mij een doorlopend feest van herkenning!!
En als het kriebelt, gewoon weer weg...yes!
Wij hopen binnenkort eens meer te horen.
Gosse de Boer
Ypie Zeijl
Dokkum
-
21 December 2008 - 23:09
Amanja:
Je vader had het niet mooier kunnen zeggen, na het 'foute Afrikavriendje': welkom terug in het degelijke boerenkoolse Nederland!
Fijne feestdagen! -
22 December 2008 - 05:36
Marlies:
Wederom een heerlijk verhaal! Al is Oost-Afrika niet helemaal hetzelfde, toch klinkt het allemaal wel weer heel herkenbaar.
Geniet lekker van de boerenkool, kaas, dropjes en kerst met lekkere warme kleren aan! Nog even en ik voeg me bij de mensen met wie je weer een wijntje gaat drinken in de stad!!
Veel liefs en een kus, Marlies -
22 December 2008 - 09:30
Peer:
Ik zie je binnenkort dan wel dansend in de merleyn en rond de tafel op een avondje op hoogeveldt! -
22 December 2008 - 14:57
Henke:
Brr, Nederland is toch wel koud he?! Je hebt weer een mooi verhaal geschreven! Trouwens, voor mij staat de boerenkool vanavond op het menu ;) Ik heb er al zin in!!! xxx -
22 December 2008 - 15:22
Marielle:
Ha E-lizzy-beth,
Terwijl ik momenteel het gevoel heb dat ik bij kamertemperatuur onderkoeld raak en dat de winter in Nederland nog nooit zo streng is geweest heeft je stuk me lekker op kunnen warmen.
Ik denk terug aan ons talent voor synchroonspreken en denken. Ik denk aan de diverse lachkicks die we hebben doorgemaakt. Totaal ongecontroleerd, tranen biggelend, proestend en schuddenbuikend. Ook genant, meestal waren we niet zo goed in de timing.
Bijvoorbeeld toen we in Akwidaa malariavoorlichting gingen geven, toen we gingen dineren met onze nieuwe obruni-belgische vrienden en toen we onze condoompresentatie gaven. We hebben flink lopen stuipen daar in Ghana.
Ook denk ik met dank terug aan alle huishoudelijke tips die ik afgelopen maanden heb gekregen. Moeder Zijlstra wil ik daar ook voor bedanken. Potjes mais openmaken, vlam in de pan voorkomen en onderdrukken, vitaminen in aardappels behouden ondanks dat ze in stukjes gesneden worden en altijd gewassen moeten worden. Ik heb veel geleerd.
Zijlstra, ik weet nog steeds niet hoe lang vlinders leven, maar wel dat er baltsvluchten nodig zijn om een vrouwtjesvlinder over te halen om te paren en dat die paring minstens een uur duurt. Ook ben ik nog niet begonnen aan me te verdiepen in bomen. Het is hectisch zo deze daagjes terug te komen, maar ik mis je. Het zijn gewoon van die kleine dingetjes he ;) We hebben een toptijd gehad, we zijn een supergoed team geweest, jij hebt een geweldige site bijgehouden en we gaan de rest van ons leven gewoon gezellig mens-erger-je-nieten, amarula drinken en natuurlijk aan ons brandwondencentrum beginnen ;)! Bedankt he!
-
22 December 2008 - 15:35
Marielle:
Ha E-lizzy-beth,
Terwijl ik momenteel het gevoel heb dat ik bij kamertemperatuur onderkoeld raak en dat de winter in Nederland nog nooit zo streng is geweest heeft je stuk me lekker op kunnen warmen.
Ik denk terug aan ons talent voor synchroonspreken en denken. Ik denk aan de diverse lachkicks die we hebben doorgemaakt. Totaal ongecontroleerd, tranen biggelend, proestend en schuddenbuikend. Ook genant, meestal waren we niet zo goed in de timing.
Bijvoorbeeld toen we in Akwidaa malariavoorlichting gingen geven, toen we gingen dineren met onze nieuwe obruni-belgische vrienden en toen we onze condoompresentatie gaven. We hebben flink lopen stuipen daar in Ghana.
Ook denk ik met dank terug aan alle huishoudelijke tips die ik afgelopen maanden heb gekregen. Moeder Zijlstra wil ik daar ook voor bedanken. Potjes mais openmaken, vlam in de pan voorkomen en onderdrukken, vitaminen in aardappels behouden ondanks dat ze in stukjes gesneden worden en altijd gewassen moeten worden. Ik heb veel geleerd.
Zijlstra, ik weet nog steeds niet hoe lang vlinders leven, maar wel dat er baltsvluchten nodig zijn om een vrouwtjesvlinder over te halen om te paren en dat die paring minstens een uur duurt. Ook ben ik nog niet begonnen aan me te verdiepen in bomen. Het is hectisch zo deze daagjes terug te komen, maar ik mis je. Het zijn gewoon van die kleine dingetjes he ;) We hebben een toptijd gehad, we zijn een supergoed team geweest, jij hebt een geweldige site bijgehouden en we gaan de rest van ons leven gewoon gezellig mens-erger-je-nieten, amarula drinken en natuurlijk aan ons brandwondencentrum beginnen ;)! Bedankt he!
-
22 December 2008 - 17:06
Majanie:
Welkom terug lieve Elza! Heb genoten van je verhalen, maar kan ook niet wachten om je weer te zien in real life! Tot de 6e en geniet van je familie en de rust!
Kus Majaan -
26 December 2008 - 13:18
Djooiss:
Yeaaaaah ! Ze is er weer!! Ik heb je gepoogd te smsen op de dag dat je terugkeerde, maar wellicht zijn die woorden ergens tussen Belgie en Ghana blijven hangen. Ik bel je zsm!!
Dikke kus en welkom terug!! -
04 Januari 2009 - 22:09
Annieck Vennegoor:
Hallo Elza,
Wat leuk om je verhalen mee te lezen! En ook fijn dat je weer heelhuids terug bent.
Hartelijke groeten,
Annieck Vennegoor
06-55920379 (nw. nr.)
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
