Als een cavia...

Lieve mensen,

Hoe gaat het met jullie allemaal? Hoe is Nederland op het moment? Stevig in de greep van de beurscrisis? Worden er alweer rode sokken gedragen van de steun? Wat gebeurt er in de VS en zijn er andere vermeldenswaardige dingen? En hoest weer?
Ondertussen is er in Ghana veel gebeurd. Onderstaand stuk typte ik voor onze week vakantie. Inmiddels een week achter de rug waarin we ons niet meer dingen afvroegen als: ‘ hoe helpen we malaria de wereld uit? Hoe red je kindertjes van ondervoeding? Hoe voorkom je aids?’ maar meer: ‘welke cocktail zullen we vanavond drinken? Waar is de zonnebrand? Zullen we een kokosnoot gaan drinken of een duik in zee nemen?’ Maar dat houden jullie nog tegoed. Eerst nog terug naar Techiman en het ziekenhuis.


WEEKEND

Twee weken geleden bezochten M., Merel, Henke en ik het Hand in Hand Project in Nkoranza. Dit project is opgezet door een Nederlandse arts en bestaat uit een uitgebreid complex aan huisjes waar verstandelijk gehandicapte kinderen wonen met hun begeleiders. Nu is de affiniteit van M en mij met deze doelgroep niet daverend, maar toen we aan de poort werden begroet door een kleine gehandicapte die ons een bekwijld en bekoekkruimeld handje toestak waren we verkocht. We verbleven in één van de guesthouses van het project en het was een heerlijke plek. Heel rustig, midden in het groen en je kon er heerlijk eten en ook kettinkjes kopen die de gehandicapten hadden gerijgd. Ik heb er nog een allerschattigst lappendekentje gekocht van verschillende Afrikaanse stoffen (waarvan de helft wellicht is gemaakt in Tilburg, waar zo’n Afrikaanse stoffenfabriek staat). In ons guesthouse lag een boek waarin alle bewoners werden beschreven. Echte karakters, al klonk het niet allemaal even rooskleurig: ‘J. is a very nice boy, but sometimes he can suddenly get anger explosions and than you don’t want to be near him’. Of: ‘K. is very shy. But sometimes he slaps children in the face when he doesn’t get what he want’. Goed, na de avondmaaltijd verzamelde zich een aanzienlijk Obruni-gezelschap: Marielle, Henke, Merel, Julie (die vriendin van Mark die onderzoek doet), Margreet (Nederlandse verpleegster die in Tamale zit), Lotte (Nederlandse verpleegster die in Berekum zit), David (een ingenieur uit Nieuw-Zeeland), Kate (een medisch student uit Nieuw-Zeeland) en Bib, de Australische dame, ex-rechter die veel met postconflict situaties heeft gewerkt oa in Cambodja. Haar hadden we al eerder in het internetcafé ontmoet. Ze doet nu iets met koeien. Het was een erg gezellige avond waarin vele onderwerpen de revue passeerden, maar waarin we opvallend vaak terugkwamen op pythons die krokodillen, kippen en mensen in hun geheel opslokken. Toen dit gezelschap uiteenviel, moest ik weer aan de spelletjes geloven: Machiavelli en Koehandel. Ik deed het niet slecht. De volgende dag lekker een beetje rondgehangen tot een shared taxi met schorre chauffeur ons weer terugbracht naar onze hometown Techiman. Ik kan het niet laten weer de moskeeën aan te halen. Wat een kabaal. Als ik Allah was, zou ik vanuit de hemel roepen: ‘Leer zingen of hou je muil!’


HOME...

‘Home, where my thoughts escaping, home, where my music’s playing, home, where my love lies waiting silently for me’. (Simon&Garfunkel). Of: ‘Where I lay my head is home’. (Metallica). Welke van de twee is het? In mijn vorige mail typte ik: ‘Als je thuisblijft, gebeurt er niets’. Tante Feikje leverde mooie input hierop, bedankt. Overigens bedoelde ik hiermee niet dat ik vind dat iedereen naar Afrika moet om iets van het leven mee te krijgen. Je haalt uit het leven wat in jezelf zit. Nieuwe quote, helemaal zelf bedacht, heel zen.

Reizen is prachtig, maar je merkt ook altijd hoe Nederlands je bent en hoe fijn thuis is. Hier, ver weg, voel je thuis meer dan je thuis voelt als je thuis bent. Thuis is door de regen de weg van het station naar m’n kamer fietsen, thuis is drinken uit de glazen die ik ooit kocht bij de Marskramer, thuis is mijn favoriete dropjes halen bij de Albert Heyn op de Groenestraat, is dansen in de Merleyn, is zitten in mijn lievelingshoekje op de bank thuis, is koffie drinken op zondagochtend met papa, mama, Selma en Andries Jan, is mijn fijne spijkerbroek aantrekken, is een playlist maken in Winamp en die vervolgens weken achter elkaar grijsdraaien, is een vriendin bellen, is de Volkskrant lezen en is een rondje door Bergum maken langs de Hema, Sake Sakelijk en Kruidvat en aanbiedingen scoren. Thuis is iets geks. Want ons guesthouse in Techiman is óók thuis, en als ik weer naar India zou gaan en in de taxi van Athoor naar Holland House rijdt, is dat óók thuis. Aankomen met de trein vanuit Arnhem en de Waalkade zien liggen met de Stevenskerk die boven alles uittorent, dat is thuis. En Friesland is mijn thuis. Dat is mijn jeugd, ik ken de bochten, de huizen, de stoplichten, het kleine hokje voor de Poi-Mar waar ik rondjes omheen fietste tot ik er bij neerviel (en waar ik van mijn buurjongetje de gelofte eiste dat hij écht met me zou trouwen – hij heeft nu een kind. Niet van mij) en de winkel waar ik een snoepje kocht en waarover het gerucht ging dat de medewerkers in het patatvet spuugden. Het fijne van een reis als deze is dat je altijd weet dat je weer naar huis gaat en dat je een thuis hebt. Daarom is het okee hier te zijn en is er geen heimwee, alleen een tevreden gevoel. En om dat gevoel wat meer kracht te geven, scoort In Nije Dei van De Kast hoge ogen, al probeer ik hard het beeld van een rampzalig breakdancende Syb tijdens zo’n SBS-programma te vergeten. M’n Friesche hart gaat sneller kloppen als Syb in m’n oor zingt: Jou my dien hân, jou my dien hert, als to it doarst mei my. Andere favorieten (om een beetje tegenwicht te geven): Arthur&Yu: Black Bear. Fairport Convention: Ballad of Easy Rider. Two Gallants: Steady rollin’. Dr Dog: The Breeze, 100 years. Bruce Springsteen: The River. Hot Chip: Ready for the floor. Seelenluft: Horse with no name. Blonde Redhead: Silently. Gnarls Barkley: Crazy. 1 of ander liedje van Johan. En meer.


FAMILY PLANNING

Ons onderzoek naar family planning begint ondertussen te lopen. In het ziekenhuis zelf stuiten we vooral op weerstand: de katholieke oplossing is schelden op jonge meisjes die abortussen induceren op alle mogelijke manieren. In één week zes dergelijke meiden gezien. Buiten het ziekenhuis zijn er echter klinieken die zich er zeer openlijk mee bezig houden. De condooms vliegen je om de oren (25 eurocent voor 144 stuks). De vrouwen zijn vooral aan de Depo-Provera (prikpil, één injectie werkt drie maanden). Helemaal zonder slag of stoot loopt dit onderzoek overigens niet. Nadat we maandag een introductiebezoekje hadden gebracht aan de Family Planning Unit kwamen we woensdag terug om mee te lopen en data te verzamelen. We hadden toestemming gekregen van één van de zusters, waarvan wij dachten dat ze aan het hoofd stond van de hele unit. Vol goede moed begonnen we aan het doorkijken van data, toen er plotseling een zeer kwade mevrouw binnenstormde. Deze furieuze dame luisterde naar de bijzondere naam Scholastika. Scholastika bleek de baas van het hele gebeuren te zijn en ze was het er absoluut niet mee eens dat wij binnen waren komen lopen zonder haar te waarschuwen. We werden door haar naar een hokje geleid waar nog meer boosaardige dames zaten en we moesten al onze communicatieve vaardigheden inzetten om het tot een goede einde te brengen – wat lukte. Wel kunnen M. en ik later onze kinderen bang maken met ‘Als je nu niet gaat slapen, komt Scholastika je halen’. Na dit akkefietje konden we meekijken en zetten we diverse spuiten Depo (waarvan ik één keer, toen ik de luchtbel uit de spuit wilde spuiten, de hele inhoud over patiënte spoot). Ondertussen verzamelden we wat data van de vrouwen die de Unit kwamen bezoeken. We wilden o.a. de rede weten van het gekozen anticonceptivum, maar dit was moeilijk te achterhalen. ‘I like it, because I like it’, was het weinig wetenschappelijke, maar representatieve antwoord van één van de vrouwen.


MARKT & MEER

Daarna deden we weer een rondje markt alwaar ik bijna explodeerde van de input. Zó mooi is de markt en zóveel is er te zien. Tomaten, vis, koeiekoppen, stoffen, uien, cassaves, strijkijzers op kolen, slippers van autoband, kookpotten, spiegeltjes, houten Mens-Erger-Je-Niet borden, rijst, noten, olie, schoenen, metalen kookstelletjes, machettes, sloten, tweedehands knuffels, schriften, posters van misvormde mensen, hairextensions, fufu, messen, schaaltjes, kruiden, houten kratjes, blokken zeep, zaklampjes, mobiele telefoons, insekticiden etc etc etc. Mijn nieuwste project, dat nu nog slechts bestaat in mijn hoofd, is het fotograferen van al deze voorwerpen en er een boekje van te maken (heb ooit van Selma een dergelijk boek over Indiase voorwerpen gekregen, zeer leuk). Aan projecten verzinnen geen gebrek, de uitvoer strand echter nogal es in toch weer ’n avondje biertje-mens-erger-je-niet. De kunst is een goede balans te vinden tussen creativiteit en lamheid. Ook kwamen we langs een flinke pot lokale voetbal waar ik m’n sportfotografie probeerde op te halen. Mooi gezicht: voetballers op een zandveld omringd door kleine huisjes en grote dreigende wolken hierboven (de Nederlandse herfst is niks vergeleken bij het natuurgeweld hier). Na elk doelpunt rende een horde juichende fans het veld op waaronder talloze kleine kereltjes die radslagen en salto’s maken als waren het Russische acrobaatjes. Tijdens het naar huis lopen, klonk het zoals gewoonlijk uit vele kinderkeeltjes: Bruni! Bruni! Ze zingen ook wel eens een liedje dat ongeveer zo gaat: Bruni coco, bruni coco, geef me een fiets (dat laatste in het Twi). Nou goed, zingen is een groot woord. Ze braken het meer uit. Het komt vanuit het diepste van hun longen, soms met een bijna hysterische ondertoon.

Werken wordt leuker, nu ik de ene diarreesoort van de andere kan onderscheiden en ongeveer weet welke bacterieën met prachtige prinsessennamen – Gardnella, Chlamydia, Neisseria – welke ziektes veroorzaken. Wel is het soms een raar idee om ‘dokter’ te zijn. Dan sta ik op de Maternity mijn ronde te doen, komt er een zuster naar me toe: ‘Doctor, doctor, there’s a patient...’ ‘Welke dokter, waar is de dokter?’ denk ik dan. Maar dan ben ik het. Ook blijft nog steeds de gedachte: heel Ghana moet stijf staan van de pillen. Er wordt zo intens veel voorgeschreven. Een patiënt die niks heeft, wordt per definitie naar huis gestuurd met multivitamines. Immers, een dokter die geen pillen meegeeft, is een slechte dokter. Hoe ontwikkelt Ghana ook is vergeleken bij de rest van de regio, het blijft een land vol gevaren. Nooit gedacht dat malaria hier nog zo weelderig tierde. Je kunt je niet verstoppen voor de muggen. Lig ik met m’n grote teen tegen de klamboe, zitten er de volgende dag vijf bulten op. Ga ik naar de wc, kun je er donder op zeggen dat één mugje de weg vindt naar m’n billen. Vanochtend werd een geval beschreven van een electriciteitskabel die was losgeraakt en een klein kleutertje had geëxecuteerd. Na de regenval zag M. op de Eerste Hulp een jong meisje waarop een huismuur was ingestort.


ALS EEN CAVIA

En dan onze lichamelijke reactie op zeven weken tropen. M. heeft een nogal soepele stoelgang en we proberen met behulp van boeken de oorzaak te achterhalen waarbij we stuiten op leuke klinische verschijnselen. Giardiasis geeft je bijvoorbeeld ‘sulfurous, offensive burps’. Inmiddels drinkt M. soort cement uit Togo, gekregen van onze opleider, en dit paardenmiddel lijkt houdt te snijden. Ik daarentegen val bijna om het uur neer van de trek (honger hebben alleen kindjes in Afrika). Ik lijk wel de omgekeerde versie van de koffer van Mary Poppins: je kunt er vanalles instoppen, maar het raakt nooit vol. Misschien ben ik net als een cavia. Als ik vroeger mijn cavia’s op schoot nam, moesten ze eerst altijd even wennen. Als ze zich eenmaal op hun gemak voelden, begonnen ze te eten en stopten daar niet meer mee. Dus misschien voel ik me gewoon op m’n gemak. Of er logeert een worm in mijn darm die al het eten voor mij wegkaapt. Soms als ik honger heb (of nee, trek), denk ik aan die optochten Afrikaanse vluchtelingen die zonder eten in de hitte tientallen kilometers per dag moeten afleggen. Man, man, hoe houden ze het vol? Kapucinski schrijft ook hier weer enorm mooi over. Inmiddels vind ik dit boek niet meer een aanrader, maar een must. Lezen!

Over eten gesproken: hier een eervolle vermelding voor Klaske. Hoe groot was mijn vreugde toen er een pakketje voor me lag...met drop!!! Het genot bij het eten daarvan is nauwelijks met de pen te vatten.

Goed, inmiddels hebben we 1001 leuke dingen beleefd, dus ik beloof jullie dat mijn volgende verhaal heel erg leuk en boeiend gaat worden. Bereid je voor op zandvliegen, trotro’s, chiefs, geslachte geiten, slavenforten, mangrovebossen, schnaps, Ghanees fierljeppen en meer...Dan ga ik ook weer PS-en erbij doen, en Tjitske, dan krijg jij er ook eentje.

Inmiddels zitten we overigens in Cape Coast en gaan we morgen naar Accra.

liefs Elza