Met diarree op de OK, dat doet niemand mij na

ROLLERCOASTER


De weg naar Nkoranza, een naburig dorp, is als een rollercoaster: als we Techiman uit zijn, gaat de weg op en neer en golven we mee op de heuvels van Ghana. M. Ward zingt in zijn nummer ‘Rollercoaster’ ook over een, tja, rollercoaster (fijn nummer, download het nu). En eigenlijk is het leven van M. en mij in Ghana ook een rollercoaster. Met het hoofd vol indrukken van het Afrikaanse duiken we vijf dagen per week het ziekenhuis in. Buiten het ziekenhuis om laten we ons meevoeren door gebeurtenissen, ontmoetingen, gedachten...Het is leven vanuit je tenen. Vanuit de taxi zie je dorpjes: lemen hutten, cementen woningen, vrouwen die fufu stampen, zwaaiende kinderen, slapende mannen en honden die je niet moet wakker maken. Eenmaal thuis binden we de strijd aan met allerhande insekten. Zoals Andries Jan eens zei: ‘Jij houdt gewoon niet van dieren met een exoskelet’. Zo is het ook. Hagedissen, muizen, ik kan het allemaal handelen. Hagedissen rocken sowieso: ze eten muggen en insekten. Hagedis: vriend. Muggen en insekten: vijand. Panisch word ik ervan. En M. ook. Dus worden we van onze veranda verjaagd door een rare kruising tussen een kever en een uitvergrote mier die M. en ik proberen af te schrikken door er Vrij Nederland-en en dozen Pringles op te gooien. De wc betreden gebeurt nooit zonder een insektenlokalisatie vooraf: platte spin op muur, zit nu al een paar minuten stil, dan toch maar de behoefte doen. Ja, er wiebelt hier vanalles rond: schild op zes pootjes --> kakkerlak. Schild op duizend pootjes --> duizendpoot. Nog een vraag voor de biologen: hoe kan het dat in een paar seconden duizenden mieren op de muur kunnen verschijnen, in rijen, in groepjes, talrijk en dat ze een paar seconden later weer in de lucht lijken te zijn verdwenen? En waarom kruipt een keverachtig beest op de tafel soms opeens met z’n hoofd onder een bierdop?

Anyway, een raar insekt op de veranda zorgde er vorige week zaterdag voor dat we snel een goed restaurant opzochten. Eenmaal daar bleek er op het dak van het restaurant een verlovingsfeest te zijn. Door Augustin werden we het feest binnengeloodst. Augustin, de broer van de bruidegom in spe, was een kerel die een beetje maf, maar okee leek te zijn, totdat hij zich ontpopte tot dronkelap die een Starbiertje van 0,6 liter als een corpsbal z’n keel ingoot. Vanaf toen hielden wij gepaste afstand. We maakten kennis met beide families en we moesten van Augustin hun kleren aanraken om de verschillende texturen uit verschillende streken te voelen. We aten vis en kip en praten met schoolteachers, jonge studentes, oude mannen, MC’s, autospuiters, artiesten en tienjarige schooljongens. Ik at nog een ding waarvan ik dacht dat het een lekkere schlashick (sorry, weet de spelling daar niet van, zit niet zo in de shoarmascene) was, maar het bleken taaie stukken geit met een zo vreemde consistentie dat ik me werkelijk afvroeg welk deel van de geit ik aan het eten was. We dansten met de vaders van het stel en met jonge meiden die ons moves aanleerden die onze Nederlandse hersenen niet aan onze gewrichten kunnen koppelen. Ach, wij houten klazen, ten opzichte van die meiden die bol staan van vrouwelijke rondingen. De vrouwen zijn hier zo mooi, over ’t algemeen. Ze trekken allerhande maffe tweedehandskledingcombinaties aan en vlechten, knopen, draaien, hairextenstionen en ontkroezen hun haar alle kanten op. Ze lopen met de borsten vooruit, de kont naar achteren en een vetkwab meer of minder maakt niet uit. Het staat ze allemaal. Heerlijk, dat je hier dus niet hoeft te streven naar een figuur als de meiden van Hollands Next ‘ Bottenzakje-Vel-Over-Been-Neeeee-ik-hoef-die-tomaat-niet-op-mijn-blaadje-sla’ Topmodel. Ik voel me hier soms wel lelijk ten opzichte van de vrouwen: we zijn soms net van die ijslollies de we vroeger kregen, zo’n dubbele met twee stokjes die je uit elkaar moest breken en waar je dan vervolgens in één flinke zuig de oranje, roze, groene of gele kleur uitzoog, zodat er slechts nog een verbleekte, waterige massa overbleef.


WATERVALLEN

Vorige week zondag bracht de rollercoaster ons naar Kintampo waterfalls. We gingen samen met vier jongens, Hakim, Nicolas, Richard en A-nogwatnogwat en een meisje, Angie, die ook in het ziekenhuis werken. De trotro bracht ons heen. Eerst moesten we in Kintampo de school van de jongens bewonderen en vooral foto’s maken van gebouw één met ons ervoor, met ons ieder apart ervoor, met ons ervoor en één van de jongens, met ons ervoor en een andere jongen, gebouw twee met ons ervoor, met ons ieder apart ervoor enz. Ook werden we naar een soort stallage gebracht dat ‘the centre of Ghana’ zou zijn. Het fototoestel knipte onophoudelijk. Toen via een marktje waar ik slippers van autoband en geitenleer kocht naar de watervallen. Mooi! Het was in een soort regenwoud en de waterval was best groot. De jongens en M. en ik gingen erin zwemmen en verder vooral op onze onelegante nepTeva’s rotsen opklauteren, nu en dan aan de hand van the boys, want het was er glad als een aal. Dit ondervond M. toen we achter de waterval waren geklommen (redelijk hoog) en we daar weer wegmoesten. Terwijl ik als eerste als een stabiele hagedis de rotsen afschreed, kwam daar opeens een gillende M. op me afgegleden die tegen me aanbeukte, zodat we de laatste meters samen de rotsen afroetsjten en in het water plonsten. Het deed me denken aan een spel van Spel Zonder Grenzen dat ik ooit op Hoogeveldt zag. Spel Zonder Grenzen vind ik een bijzonder vaag spelprogramma, maar één keer bleven we kijken en we moesten zo lachen, want het is zo suf. Zo is er dus een spelonderdeel dat mensen verkleed als vossen van een helling moeten glijden en tijdens dat glijden andere mensen verkleed als kippen die daar over een richeltje lopen omver moeten bonken. M. en ik waren niet verkleed, maar het principe was hetzelfde.

De terugreis in de taxi werd natuurlijk gevuld door Elza’s overpeinzingen in een vervoersmiddel deel 10:

Ik hou van dit land. Ik hou ervan dat ik koekjes koop op de markt die een jaar over datum kunnen zijn, zodat ze zachter zijn dan een pak watten. Ik hou ervan dat de stroom uitvalt in een restaurant, zodat we moeten eten bij kaarslicht. Ik hou ervan dat het leven op straat 24/7 doorgaat, dat de markt stinkt naar vis, dat kindjes in een tweedehands bloes maat XL spelen met fietsbanden en vliegertjes maken van een oude krant en een blikje. Ik hou ervan dat er op elke vierkante meter die je ziet iets gebeurt, dat er iets ontstaat. Ik hou ervan dat onze taxi naar het internetcafé halverwege de route stopt en de chauffeur onder de motorkap moet duiken. Ik hou ervan dat we worden ingehaald door een auto waarvan het dak beladen is met een stapel planken en er drie mannen zich hebben gesetteld op die planken, de wind door hun kroeshaar dat stug is, zodat het niet alle kanten opwappert. Ik hou ervan dat ik in de dorpjes kleine vuurtjes zie branden onder stenen kookpotten.
Maar het heeft natuurlijk een keerzijde. Het kindje in de tweedehandsbloes gaat misschien volgend jaar dood aan malaria en de taxichauffeur van de motorkap en de mannen op de planken kunnen morgen in het ziekenhuis worden binnengebracht met tien botbreuken, omdat de verkeersveiligheid niet al te hoogwaardig is.
En toch houd ik ervan.
Maar ik denk: hoelang blijft Afrika zo Afrika? Wanneer vervangen de kinderen hier hun fietsband door MSN en rijden de taxichauffeurs niet meer in rammelende auto’s zonder ruitenwissers, maar in glimmende vehikels? En is dat ook niet heel wenselijk? Het lijkt heel mooi: de vrouwen die koken op de kleine vuurtjes, maar een fornuis is veiliger, sneller, handiger en je hoeft niet je dag te vullen met hout zoeken. Je moet door de fase van luxe om te genieten van niet-luxe. En daarnaast: ik zou nooit meer zo als hen kunnen leven. Mocht ik ooit in Afrika gaan wonen, dan zal het zijn in een groot huis met vans, een fornuis, een computer, een TV, een dvd en een wasmachine.


MET DIARREE OP DE OK, DAT DOET NIEMAND MIJ NA

‘I love the smell of napalm in the morning’, zegt colonel Kilgore in Apocalypse Now. ‘I love the smell of a necrotic intestine in the morning’, wil ik als nieuwe oneliner lanceren. Nadat de eerste diarree-episode zich had aangediend, dook ik na een ORS-je en een Loperamide donderdag de OK op. Een beetje wankel was ik wel, maar toch hield ik het goed op de been bij de volgende operatie (WARNING: mensen met een zwakke maag: sla de volgende alinea’s over of zorg voor een emmer naast je computer):

Verhaaltje voor het eten 1
Woensdag wordt er een 70jarig vrouwtje het ziekenhuis binnengebracht. Haar endeldarm is gedraaid (dat komt hier meer voor, omdat veel mensen vegetarisch zijn en hun mesenterium daardoor langer is – dat is anatomie, dus op de geneeskundigen na wordt dit niet gesnapt, maar het is een leuk feit). Er wil niks meer uit haar: geen ontlasting, geen lucht, dus ze blaast zichzelf als het ware op. Poging één om haar van haar lijden te verlossen gebeurt onder de inventieve leiding van dr Wegdam die moet improviseren met allerhande scopen en kabels, omdat het goede materiaal kapot is. De poging mislukt helaas uiteindelijk, dus donderdag moest haar buik open. Ik meescrubben, chirurg ’t mes dr in en er komt een enorme zwarte genecrotiseerde darm uitzetten (maat motorband). Darm wordt afgebonden en weggehaald, de endjes worden aan elkaar geniet, drain in ’t vrouwke en klaar. We zullen zien of ze ’t na deze OK red.

Verhaaltje voor het eten 2
Nadat we een tijdens het fufu stampen aan gort geplette vinger hebben opgelapt, komt er een spoedOK binnen: een vrouw met een gebarsten ectopische zwangerschap. Dat is als je zwanger bent van een embryootje dat zich niet netjes in de baarmoeder nestelt, maar een plekje elders zoekt: je eileider meestal. Dat gaat niet goed en uiteindelijk zal zo’n zwangerschapje barsten en dan krijg je enorme buikpijn en bloed je half dood. Buik van mevrouw open en met een soeplepel schepten we er zo’n anderhalve liter bloed uit in een pannetje dat de vrouw vervolgens via een infuus weer toegediend kreeg. Vrouw dicht; leven gered.

Voor mij was het dus afgelopen week OK-week. En echt, in Nederland had ik een beetje knikkende knietjes als ik het OK-complex betrad, maar hier vond ik het heerlijk. Veel orthopedie vooral, met name botbreuken na verkeersongevallen. Kom je weer rare dingen tegen: jonge jongen met twee gebroken benen die gezet moeten worden. Hij is onverzekerd. De familie vindt het niet de moeite waard om geld voor een operatie op te hoesten en willen hem mee naar huis nemen (‘Illiteracy’, verklaarde de hoofdzuster). Als het de dokters hier niet lukt hen te overtuigen heeft de wereld er een kreupel heerschap bij. Zonder nu trouwens opeens hier de Grootste Fan der Chirurgie uit te willen hangen moet ik zeggen dat ik chirurgie een bijzonder vak vind. De OK is een samenleving an sich. Het is iets moois. Je werkt soms stilzwijgend als een geoliede machine samen met hetzelfde doel: de patiënt zo goed mogelijk weer op de been helpen. Je doet je steriele pak aan en draait je om naar de OK-assistente die ‘m dichtknoopt, de chirurg houdt twee hechtdraden omhoog en je knipt, je ziet dat de tweede assistent te weinig ruimte heeft en je doet een stap opzij. Je knutselt en knipt in een menselijk lichaam waarvan je (niet ik trouwens) de anatomie doorgrond en zo met kennis en creativiteit het ene weghaalt en het andere aan elkaar verbindt. Een fascinerend en mooi vak. Ook een beetje fufu en dansjes maken met de OK-staff houdt de moed er goed in!


ACHTERAF MAF

Soms verbaas je je achteraf echt over bepaalde dingen. Zoals bijvoorbeeld deze scene: ik loop mee met de visite op interne geneeskunde, we gaan naar de afdeling waar de HIV-patiënten liggen. Uitgemergelde bottenhoopjes met van die wanhopige aids-ogen. Bij eentje zijn de hersenen aangetast en ze ligt zo nu en dan te kermen en te schreeuwen. Een ander heeft haar kop in ’t zand gestoken: wil niet weten dat ze ziek is, slikt geen antivirale middelen, zodat ze nu onder een dekentje wegteert. ‘Als je zelfmoord wilt plegen, doe dan maar’, lachen de dokters. Eentje laat mij vervolgens op z’n mobiele telefoon liedjes van Westlife horen. Sta je tussen de halfdoden Westlife te luisteren met lachende dokters. Bij de overdracht is het soms ook: een patient wordt gepresenteerd, er wordt gevraagd: en hoe ist nu met de patient? Arts: dood. Iedereen schaterlachen. Maar goed, het is hier verder net als in Nederlands: sommige artsen zijn stom, anderen zijn megalief en goed, sommigen zijn lomp tegen patiënten, anderen uitermate zorgzaam. Waar de ziekte zo weelderig tiert, moet je ook niet down raken van een dode meer of minder.


GETTING USED TO...

De dokters en zusters krijgen namen. Ze heten niet meer: die ene die nors kijkt en een tand mist en degene die op dag één een rode stropdas om had, maar zuster Gertrude en dokter Abanga. Eentje blijven we wel stug Obama noemen, omdat ie op Obama lijkt. Maar wel minder sympathiek is, tenminste dat denk ik, omdat ik denk dat Obama sympathiek is, maar wie weet issie dat niet en verpest ie het als ie president word en dat zou zo jammer zijn, maar hij moet het in ieder geval winnen van McCain. Het ziekenhuisterrein wordt bekend terrein en het zal M. en mij niet nog eens overkomen dat we, zoals op dag één, we van ons huisje (vlakbij het terrein) naar de stad willen lopen, een paar keer een weg inslaan waarna ik vervolgens verbaasd roep: ‘Hee, hier staat nog een ziekenhuis!’ en dat we een rondje blijken te hebben gelopen. Ons sociale leven krijgt ook gestalte: we worden platgebeld door allerhande lui die we ons niet meer kunnen herinneren, er komen zusters langs, we bouwen een band op met de bewakers van het ziekenhuis (‘Hello!’ zeg ik. ‘Fine!’ zeggen zij, want je begroet hier standaard met ‘how are you’ en het antwoord is natuurlijk altijd ‘fine’, ook al zou je net in je been zijn gebeten door een slang, terwijl er een kokosnoot op je hoofd valt en een taxi je van achteren ramt), op het ziekenhuisterrein kunnen we her en der praatjes maken met bekenden en we zijn vrienden geworden met de vrouwelijke zuipschuit van Techiman.

Het Mens-Erger-Je-Nieten gaat inmiddels onveranderd door. Omdat M. zo vaak won, werd ik paranoïde en dacht ik dat er een enorme strategie achter zat. We hebben bedacht ons zo te bekwamen in het spel dat we het gaan spelen als was het een schaakspel: minutenlang peinzen en nadenken over een zet, vooruit plannen en verder erg intelligent kijken.

Daarnaast heel aantal interessante gesprekken met dr Wegdam gehad onder het genot van een biertje. Behalve dat hij een interessant en leuk man is die veel heeft gedaan in zijn leven is het waanzinnig interessant het buitenland door de ogen van een medelander te bekijken die hier al jaren zit (cq Gé en Gemma in India). Op onze gesprekken en een beschrijving van allerhande coole gadgets in zijn huis kom ik vast nog eens terug.


LADY DI IS ALIVE!

En nu zit het weekend er alweer op. Het weekend bestond uit: vrijdag kip en frietjes eten in een restaurant, uitslapen, naar Sunyani (naburige stad) om daar met Merel en Henke in een luxe hotel lekker in het zwembad te badderen en goed uit eten te gaan, vervolgens naar Berekum (stageplek van M & H) om daar spelletjes te spelen (jullie herkennen me straks niet meer) en te kletsen. Vandaag Berekum verkend: leuk dorp, levendig en toch ook wel lekker rustig. Ik heb nieuwe schoenen gekocht (wat dat betreft blijf ik dus toch erg herkenbaar) en we hebben lekker op een terrasje Tonic gedronken. Op dit terras werd Henke door een dronkelap voor Lady Di aangezien. ‘Lady Di is not dead, she is alive!’ riep hij verheugd, om vervolgens in bewondering voor Henke neer te knielen en over prins Charles te mompelen. Na dit akkefietje bleek dat we waren neergezegen in een NPP-hang out. NPP staat voor New Patriotic Party, de partij van de heersende leider Kuffour (die net op de koffie bij Bush & Laura is geweest). Volgens Wegdam en de TBC-coordinator moeten we met z’n allen heel hard hopen dat deze partij het 7 december van dit jaar weer gaat winnen, omdat ’t anders niet goed komt met Ghana. Daniel, onze chauffeur in Accra, was echter een fanatiek aanhanger van de oppositie: NDC (National Democratic Convention). De NDC is de partij van Rawlings en Rawlings is hier lang ‘in charge’ geweest: legaal en illegaal. Tijdens zijn bewind zijn er een aanzienlijk aantal mensen ‘verdwenen’...waardoor het voor vele Ghanezen vandaag de dag nog steeds zeer moeilijk is te zeggen wat ze vinden, tegen heersende meningen en machthebbers in te gaan. Maar Rawlings wordt ook wel Junior Jesus genoemd: hij is een held voor het ‘gewone’ volk. Deze partijen gaan nu nek aan nek in de peilingen en het beloofd zeer spannend te worden. De straten vullen zich met het roodwitblauw van de NPP en het roodwitgroenzwart van de NDC en de mensen lijken fanatiek. Kenyaanse toestanden verwacht ik niet, maar het noorden borrelt en kookt en ik denk dat er nog wel klappen gaan vallen her en der. M. en ik hebben al bedacht dat wij dan voor het NOS-journaal wel verslag willen doen (‘Jaaa, Philip, achter mij staan nu woeste NPP-aanhangers...’).

Okee, all good things come to an end, zingt Nelly Furtado en zo ook dit schrijven. Wij stappen weer in de rollercoaster. Heerlijk. Dat neemt niet weg dat het soms moeilijk is. De islam bezorgt me wat dat betreft soms twee beroerde uurtjes voordat de dag begint. Als de moslims om half vijf hun kelen openzetten door twintig speakers tegelijk ontwaak ik uit dromen over thuis en besef ik opeens: ik zit in Afrika, ik moet me weer een dag door ontbrekende kennis over malaria en necrotiserende darmen heenslaan en net doen of ik de duizenden verpleegsters die Gifty of Mary heetten nog herinner...Als ik niet bang was voor een fatwa zou ik hier een snoeiharde cartoon van maken.


To be continued...


Rivka: de groeten zijn overgebracht aan Rita en dr Wegdam: ze vonden ’t erg leuk en je krijgt ze terug! Nurse Christy heb ik nog niet kunnen ontdekken...

Jorik: al gesolliciteerd?

Tjitske: how are things in Dublin?

Alco, bijna alle bussen, busjes en vrachtwagens komen uit Nederland of Duitsland. Gezien jouw professie lijkt het me dus voor jou een prachtige missie om een zakenreis naar Ghana te plannen. Wees welkom!

Eva, ben je er al iets beter uit wat je wilt doen, chirurgie, huisartsgeneeskunde, gyn....Bijna klaar zeg! En ben je al verhuisd naar Den Bosch? Hoe ist daar? Of wil je graag verder weg ;-)

Joris, al helemaal klaar nu? Hoe was je seniorco? Dik aant carriere maken nu of nog ff afwachten?

Linda, wil graaaag weer buren worden, met of zonder kindertjes! En oh, ik mis de fleece!

Annemarie, hoe ist bij de Kringloop of heb je nog verder gekeken? Druk aant sporten? Hoe ist met de kat?

Freek, blij te horen dat ik nog niks mis in Nijmegen. Verder: wil je nu nog steeds niet een reizende oom Roel worden?

Joyce, ben blij je blij te maken met m’n mails :). Mail je snel persoonlijk!

Wytske, hoe gaat het op je werk en hoe was Helsinki? Heeft Niek al iets gevonden?