Luie batterijen en een paddestoelenhoofd

Lieve mensen,

Hoe gaat het met jullie? Bedankt voor de vele mailtjes en reacties, das fijn. Gelukkig bleek het met pa en ma’s bezorgdheid voor m’n voetwonden wel mee te vallen. Tja, als je Mengistu hebt gezien en door de sloppenwijk van Addis Abeba bent gelopen in de jaren zeventig (mama!) of door de rivieren van Irian Jaya hebt gewaad (papa!) dan weet je ook dat de meeste dingen wel weer op hun pootjes terecht komen.

Bij deze wat nieuwe input voor jullie donkere winterdagen. Ik schrijf dit, terwijl uit het huis van de buurman (arts en tevens pastoor cq godsdienstfanaat) rare geluiden komen die M. en mij doen vermoeden dat buurman aan duivelsuitdrijving en tongentaal doet. In Ghana wordt het steeds warmer. De hamartan, de wind uit de Sahara, waait over het land. Vanochtend regende het echter keihard. ’t Gaf veel lawaai, maar het overstemde niet het gekakel van tien kalkoenen die een ekster doodpikten. Dat was de scène waarmee ik vanochtend opstond. Ik heb er voor gekozen om het te filmen in plaats van de ekster te bevrijden, omdat ik bang was tien woeste killerkalkoenen achter me aan te krijgen.

Waar waren we gebleven? Ik begin bij vorige week vrijdag.


CONGRES EN WEEKEND

Vrijdag bezochten we een congres in Kumasi. Het onderwerp was ‘Sexual and Reproductive Health in Ghana’, op ons lijf geschreven dus. Het viel helaas wat tegen. De meest inhoudsvolle presentatie ging over vrouwenbesnijdenis waarin de spreker tot in detail uitlegde hoe je vrouwen kunt besnijden. We werden er een beetje beroerd van (‘You also can take the labia majora and pull on them untill you get a sort of wings. These you can flap over de vagina and close it. Or you take the clitoris en put three cuts, one like this, one like this and one like this and than you take it off’). Het congres was georganiseerd door de Medical and Dental Women Practititioners en we waren nog getuige van de oprichting van de Kumasivleugel van deze organisatie waarna we beide besloten dat we nooooit bij een vrouwenclub willen.

Zondag hadden we dan eindelijk onze inputloze dag. Dat was nodig, want onze hersencellen begonnen minder goed te werken (toen we het hadden over wat Felix in het Latijn betekende, dacht ik dat het ‘kat’ was, omdat ik dacht aan Felix the Cat). We versleepten de bankkussens naar de zon, kochten chocoladekoekjes, Pringles, Smirnoff en appelsap en lazen de opgestuurde Viva’s, Flairs and Elle’s. We sloegen de verhalen over over Turkse eerwraakslachtoffers en maakten ons vooral druk over het feit dat Tatum Dagelet haar zoon Toy heeft genoemd en Tara Elders een dochter heeft die Hazel heet. We bespraken de hipheid van de plooirok en lazen elkaars horoscoop. Nu is het wel raar om je opeens onder te dompelen in de wereld van ‘geel kan weer deze winter’ en ‘ik vind mijn billen te dik’. Ook het besef dat je voor het bedrag van één knoop van een jurk van Marc Jacobs of whatever Akwidaa 100x schurftvrij kunt maken geeft een dubbel gevoel. Maar goed, je moet niet zo’n meisje worden dat straks in Nederland bij alles wat iemand koopt (biertje, broek van de H&M, kerstkalkoen, lippenstift, laarsjes) roept: ‘Daar kun je Akwidaa schurftvrij van maken’ (al zou het wel een mooie nieuwe uitdrukking zijn).

Het enige nuttige wat we die dag deden was een beetje werken aan ons verslag voor Nijmegen, maar we kwamen niet veel verder dan het opstellen van onze leerdoelen en of deze bereikt waren of niet: ‘Keeping a household running in Africa: failed.
Being childfriendly: failed. Getting rid of our balloons: failed’. Ons huishouding deden we in ’t begin van ons verblijf zeer strak. Elke dag boodschappen, ’s ochtends ontbijten met brood, kaas, tomaat, sla, komkommer en koffie, elke dag afwassen, één keer per week de was. Nu hebben we het te druk en is ons motto: ‘Waarom zou je opruimen, het is de volgende dag toch weer een troep’. ’s Avonds komen we tot de ontdekking dat we alleen elk een miniaardappeltje kunnen eten met mais en we gebruiken onze bikini als ondergoed. Ons eetritme wordt wat raar: we staan om 11 uur ’s ochtends hamburgers te bakken en zitten soms om half twee ’s middags aan de Bailey’s. In kinderen hebben we na een lange werkdag geen zin. Ze staan soms aan ons hek te rammelen, maar dan verstoppen we ons. We hebben nog 200 ballonnen liggen, maar we blijken niet zo ballon-minded te zijn. Er zijn wel momenten geweest waarop we dachten: ‘Dit is een ballonuitdeelmoment’, maar op die momenten zijn we altijd onze ballonnen vergeten.

We laadden ons deze dag een klein beetje op, maar zoals M. het zo mooi zei: ‘Ik voel me net een luie batterij’. We hebben onze oplaadmomentjes, maar we kunnen steeds minder lang mee. De input is toch wel veel geweest voor onze hersenen. Al onze fontanellen zich nog niet hadden gesloten, hadden we nu een hoofd gehad als een paddestoel.

Maandag gingen we na afloop van het werk naar de kroeg, die hier ‘spot’ heet. Een spot is een soort houten keet met plastic stoelen en veel te harde muziek. Over het algemeen wordt er niet gepraat en hangt iedereen in z’n eentje op een stoel, soms kijkend naar een tv. Maandagavond deden wij een zeer Ghanees kroegavondje. We waren zo moe dat we net als iedereen zwijgzaam op een plastic stoel met een Smirnoff in de hand wezenloos naar het tv-scherm keken. Allemaal R&B en blingbling. Daarna gingen we naar God’s Miracle, een tentje waar je fried rice + ei of kip kunt halen. Nu houden we beide niet van fried rice, dus we bestellen altijd alleen maar de kip en het ei. Toen ik de mensen bij God’s Miracle aan het werk zag, begonnen m’n hersenen weer te ratelen, wat soms buitengewoon irritant is. Ga ik een kippetje halen, wil ik helemaal de bedrijfsvoering doorgronden: hoeveel verdienen ze op een dag, kan het uit, wie werken er mee, vinden ze het werk leuk, waar kopen ze de groenten?

Anyway...


FAMILY PLANNING

Ons onderzoek. Het wordt echt heel interessant en ik wil jullie er graag over vertellen, maar ik waarschuw bij deze dat de woorden sex, penis en vagina dan regelmatig zullen vallen. Da’s niet omdat ik één of ander smerige vrouw ben, maar als je een onderzoek opzet over Family Planning kun je niet om deze woorden heen.

Onderzoek doen in Ghana kost wat meer tijd dan onderzoek in Nederland. Wij laten de meisjes enquetes invullen. Hier is het begrip enquete vrijwel onbekend. We gaan als volgt te werk: we gaan langs de klassen en verzamelen ongeveer 20 meiden per keer. Deze zetten we onder een boom op een stoel. Vervolgens loodsen we ze vraag voor vraag door de enquete. Elke vraag gaat gepaard met een enorm uitgebreide uitleg in intens duidelijk gearticuleerd en langzaam gesproken Engels. Dan nog weten sommige meiden zich geen raad met stippellijntjes of ‘waarom’vragen. Maar het is ons gelukt flink wat materiaal te verzamelen en het beloven interessante resultaten te worden. Na afloop komen er vele meisjes naar ons toe met allerhande vragen, zodat we onbedoeld opeens een soort seksuologisch spreekuur draaien. Het onderwerp leeft enorm en de kennis is laag.

Afgelopen woensdag gingen we seksuele voorlichting geven op de middelbare school waar we onderzoek hadden gedaan. Als uit je enquetes blijkt dat zo’n 75% van de meisjes denkt dat je dood kunt gaan aan Family Planning dan moet je ze toch wel iets meegeven. Nu zijn M. en ik niet meisjes die tot over hun oren in de seksuele voorlichtingsbranche zitten, maar we moesten eraan geloven. We hadden een adresje geregeld dat ons kon voorzien van tips en materialen. Op dinsdag ging M. daar naartoe. Ik kwam wat later, omdat ik nog bezig was in de HIV-kliniek van het ziekenhuis. Loop ik die kamer binnen, zie ik M. een gigantische houten zwarte penis een condoom omdoen. Als je al een lachkick krijgt van het geven van malariavoorlichting dan is dit al helemaal een moment om te exploderen. We kregen een voorlichtingspakket mee dat we thuis uitstalden en dus aten we die avond onze mais, erwtjes, hamburgers en gebakken yam temidden van condooms, spiraaltjes, een houten penis en foldertjes waarin ‘abstain’ als enige juiste methode van anticonceptie werd gepropageerd. Tot tien uur ’s avonds waren we bezig met de voorbereiding voor onze voorlichting.

De volgende dag was weer een gedenkwaardige dag in het Ghanaleven van M&E. We stonden voor dag en dauw op om op enorme tekenvellen baarmoeders, anticonceptiemiddelen en de menstruatiecyclus te tekenen, want in Ghana moet je als powerpointafhankelijke generatie terugvallen op handgemaakte tekeningen. In de hal van de school bouwden we installaties van stoelen om de tekeningen aan op te hangen. Er wordt momenteel gebouwd, dus een stuk of vijf jongemannen met onbloot bovenlichaam sloegen bezweet met hamers op het gebouw in. Mooie setting voor een praatje over sex en condooms. We spraken over de vrouwelijke voortplantingsorganen, puberteit, vriendjes, seksualiteit, het maken van eigen keuzes, anticonceptiemiddelen, abortus en zwangerschap. De Afrikaanse cultuur respecterend hamerden we als preutse Amerikaanse evangelisten op de onthoudingsmethode als beste optie. Het ging erg goed, tot het moment dat we het condoom moesten demonstreren. We hadden van te voren al buitengewoon veel lol en op het moment dat ik M. zag staan voor een groep van 75 meiden met een houten penis in haar hand en een condoom zwaaiend boven haar hoofd en ik door de microfoon brulde: ‘When the penis is hard you can put on the condom’, konden we een lachstuip niet meer onderdrukken. Gelukkig lachtten alle meisjes, zodat de sfeer ontspande en we herstelden ons snel.

We komen rare dingen aan de weet door dit onderzoek. Tipje van de sluier: sommige vrouwen doen gember in hun vagina, omdat dit de boel strak zou trekken. Ook duwen ze er allerlei andere kruiden in. Deze kruiden veroorzaken een infectie en als een infectie geneest, krijg je littekenweefsel en ook dit trekt je vagina strak. Echter soms zo strak dat als je eenmaal kinderen gaat baren die er niet meer uitwillen, zodat je een keizersnede moet. Meisjes hebben voornamelijk vriendjes, omdat die hun voorzien van kadootjes. In ruil voor een horloge gaan ze met de jongens naar bed. Sommige meiden houden er vele vriendjes op na om maar zoveel mogelijk kadootjes te krijgen.







HIPPO’S

Van Family Planning naar nijlpaarden. Kan hier geen bruggetje voor verzinnen...Afgelopen weekend gingen Merel, Henke, Priska (gynaecoloog), M. en ik naar Bui National Park. Dit schijnt ‘the home of the hippo’s’ te zijn, maar de Bradt (reisgids) klonk niet echt veelbelovend: ‘the animals are seldom seen’. De gids vertelde ook nog dat, omdat de Chinezen een dam bouwen in het park, de nijlpaarden een bepaalde kant opvluchten, weet niet welke kant, maar in ieder geval niet de goede. Zaterdag arriveerden we in Camp Bui. Camp Bui bestaat uit bouwketen die in de jaren zestig zijn gebouwd voor werkmannen die nooit zijn gekomen. Sindsdien hebben zo’n driehonderd Ghanezen hier hun intrek ingenomen. Er was een viering van de Presbyterian Church waar ik even bij heb gezeten. Zingen, dansen, klappen, kan me voorstellen dat die lui zich verheugen op elke zondag kerk. Ik heb me laten verleiden tot een dansje, zodat ze dit keer niet kunnen zeggen: ‘You white people never dance’. Want dat zeggen ze vaak en dat is ook zo: we dansen veel te weinig en dat is niet leuk. We maakten nog een wandeling en kwamen terecht op een soort rotsplateautje vanwaar we een uitzicht hadden over de vlakte (een beetje zoals in de Lion King, de film over Simba die z’n jonge leeuwtje presenteert aan de dierenwereld - die door streng christelijke Amerikanen in de ban werd gedaan, omdat er op een zeker moment een Disney-rookpluim het woord ‘sex’ zou vormen).

De volgende ochtend liepen we met een ranger met een echt geweer (een Byker ofzo) via een mooi plattelandsdorpje naar de rivier (overigens niet nadat ik weer es vol onderuit ging, omdat ik me te veel liet afleiden tijdens het lopen en struikelde over een boomstronk). Daar kregen we allevijf een kano plus twee roeiers. De ranger riep iets in het Twi naar een andere man en we dachten dat hij misschien riep: ‘Trek snel je hippopak aan, er komen toeristen!’ We voeren over de wateren en nadat er een soort kleine krokodil vanuit de boom op tien centimeter afstand van m’n hoofd zich in het water had gestort, zagen we ze: nijlpaarden. Weliswaar alleen maar hun ogen en oren, maar goed, de rest zit er toch wel aan. Het was echt leuk. Op de terugweg haalden mijn roeiers een visnet leeg, waarin één rottende vis lag die ze drie weken willen drogen en daarna opeten. Het laatste stuk van de reis legde ik af met een rottende vis van één meter lang in m’n kano.

We hadden een slopende wandeling van vijf kilometer terug naar Bui Camp – zon! rul zand! geen water! Ik hield me op de been door steeds het nummer van Dan le Sac ‘The beat that my heart skips and it sounded like this: boom boom boom da-ie-aaaa’ te zingen in m’n hoofd. We vermaakten we ons nog wat met de kinderen van Bui Camp, zodat de kindvriendelijkheidsgraadmeter van M. en mij opeens positief is uitgeslagen: liedjes zingen, handjeklap, liften en tijdschriften bekijken. De kinderen vonden de Nederlandse tijdschriften prachtig, zelfs mijn Filosofie Magazine, en ze lazen de koppen hardop voor, zodat ik opeens een klein Afrikaans jongetje keihard: ‘zelfbeheersing’ hoorde roepen. Toen gingen we in de trotro terug naar Techiman. De weg was van rood zand en het stoof alle kanten op, zodat M. en ik helemaal rood in Techiman aankwamen. Het leek wel of we een mislukte rode kleurspoeling in ons haar hadden gedaan. Het mooie van vies zijn is dat je weer schoon kunt worden. Helaas was het water afgesloten en moesten we nog drie uren als rode aardmannetjes rondstappen voordat we ons weer veranderden in propere meisjes.


Poeh, ’t stuk wordt alweer te lang, maar ik heb nog drie kantjes getypt. Ik post wel even een apart stuk, dat leest overzichtelijker en dan heb ik het voor jullie mooi in twee leesfases verdeeld.