Afrikaanse scenes (mengelmoesje)

1 (vervoer)
Om vijf uur ’s ochtends vertrekken we met de bus naar Kumasi. Na 5 km stopt opeens de bus en ontstaat er een enorme discussie. Eén van de passagiers is iets vergeten op het station in Techiman en wil dat de bus nu teruggaat om het te halen. De hele bus bemoeit zich ermee. Het is één groot kabaal, maar net als je denkt dat iedereen met elkaar op de vuist gaat, wordt er een grapje gemaakt en lachen alle druktemakers vrolijk. De bus rijdt weer verder. Na ongeveer 10 km stopt ie. De deuren gaan open en iedereen rent naar buiten. Het blijkt dat er een vrachtwagen in een vijf meter diepe kuil is gevallen. De truck ligt helemaal op z’n kant, de kabine voor de helft verpletterd. Zes mannen springen op de kabine, beginnen deze leeg te halen en te sjorren. Wij denken dat ze de geplette chauffeur er in stukjes uit proberen te trekken, maar als we beter kijken, zien we dat de chauffeur nog in z’n geheel in de kabine zit. Zijn benen zitten echter vast. Er komen meer mannen aangerend. Opeens zijn er touwen en wordt met mankracht de kabine van de truck opgetild. De benen van de chauffeur worden bevrijd. We zijn bang dat hij enorm bloedt, dat zijn benen plat zijn en geamputeerd moeten worden. Maar de vrachtwagenchauffeur klimt uit de kabine en loopt al pratend met een groepje mannen naar een taxi, slechts een kleine wond op z’n hoofd. De omstanders klappen.

Een prachtige scene, die me gewoonweg ontroert. De bus signaleert een probleem en voordat je doorhebt wat er aan de hand is, heeft een groep mannen zich georganiseerd om het slachtoffer te redden. Vanuit het niets zijn er touwen, materialen, mensen, auto’s stoppen.... Niemand zeurt, geen gedoe, iedereen werkt mee. Een bepaald soort saamhorigheid gaat er vanuit, een bepaald soort kracht en ik moet bijna een traan wegpinken als de chauffeur uit de kabine komt en de mensen beginnen te klappen (of was het toch de Fisherman’s Friend?).

Had eerder een soortgelijk iets meegemaakt toen ik om kwart voor zeven, het was al donker, vanuit Nkroranza naar Techiman reisde met de shared taxi. Halverwege stopte de auto ermee. De koelvloeistof was op. Ik ontpopte met als hoofdsponsor van de reparatie door m’n water en hoofdlamp uit te lenen. Hierna ging de auto nog 20 meter mee, maar daarna was de benzine op. Daar stonden we in het donker langs de kant van de weg... Maar álle auto’s stopten om te vragen wat er aan de hand was en of ze konden helpen. Een motorrijder bracht de chauffeur naar het nabij gelegen dorp om benzine te halen, ik en de andere passagiers mochten mee in twee overvolle taxi’s en één iemand bleef bij de taxi staan om het geld dat we hadden gegeven voor de halve taxirit aan de chauffeur te geven als ie terug kwam.

Mijn kennis over de bouwmanier van auto’s wordt door al die brakke trotro’s en taxi’s wel flink opgekrikt. Regelmatig gaat er een motorkap open en aangezien de dashboards vaak half uit elkaar liggen en bekleding van deuren etc soms volledig ontbreekt, zie je het hele binnenste van een auto. Technisch gezien zeer interessant.


2 (dialogen)

Een conversatie met een taxichauffeur:
E: ‘Can you give me your phonenumber so that you can pick me up?’
Taximan: ‘My battery is empty, I am sorry’.
E: ‘No problem. How do you say No problem in Twi?’
T: ‘...’
E: ‘I hope I will remember!’ (niet dus)
T: ‘Unless you can ask some other person later, he can remind you’.
E: ‘Yes, and then I will remember’.
T: ‘Yes, than you can remember. You white people think so fast. Your mind is going much faster as we blacks. God has given us different things...’

Of de vraag aan Oty, onze drankleverancier en ons vast bezoekadresje, die van Tonic houdt:
E: ‘Why do you like tonic?’
O: ‘I like the tonic-aspect of it’.

Omdat Ghanezen vaak een hele vaste volgorde van begroeten hebben, heb je de kans een zinnetje achter te lopen als je die volgorde niet aanhoudt:
E: ‘Hello!’
Ghanees: ‘Fine’.
E: ‘How are you?’
Ghanees: ‘Thank you’.

Vriendschappen gaan hier erg snel:
E: ‘Hello, how are you’.
Onbekende Ghanees: ‘Fine, I want to establish a relationship’.

En namen vind ik soms moeilijk te verstaan:
E: ‘What is your name?’
Ghanees1: ‘Assan’.
E: ‘Astma?’
Ghanees2: ‘Victoria’.
E: ‘Mixtoria?’
Ghanees 3: ‘Lucy’.
E: ‘Loose?’
Ghanees 4: ‘Regina’.
E (denkt): ‘Vagina??????’

3 (sjouwen)
Iedereen lijkt hier iets te sjouwen. Vijftig procent van de vrouwen sjouwt een kindje op de rug (er zijn hier meer kinderen dan malariamuggen). ’t Kindje hangt in een doek en vaak zie je alleen maar voetjes eruit piepen of een klein zwart bolletje dat heen en weer wiegt op het ritme van het stappen van de vrouw. Als ze geen kind sjouwen, dan hebben ze over het algemeen een flinke lading op hun hoofd. Alles kun je op je hoofd meesjouwen. Stoelen, een naaimachine, een kip, een grote bak met koopwaar, een banaan, een bak met ijsjes, een doos eieren...Nooit heb ik iemand iets zien laten vallen en dat verbaasd me. Zijn er soms geen onhandige Afrikanen die de hele zooi van hun hoofd laten donderen? Of bestaat er een soort hiërarchie, zo van ‘jee, de buurvrouw van hiernaast kan een boomstam sjouwen en ik alleen maar zakjes water, wat een looser ben ik.’ En dan zie je zoveel mannen dingen op trucks sjouwen en in taxi’s laden en in winkels slepen. Loodzware zakken met ’t één of ’t ander, ze kunnen ’t allemaal. Ze zijn echt sterk.

4 (outreach)
Een tijd geleden ging ik op outreach. Dat wil zeggen dat je kindjes in de boom aan een weegschaal hangt en ze één voor aan ’t janken maakt door een vaccinatiespuitje in de bil of arm te duwen. De man die het gebeuren leidde wilde, zoals de meeste Ghanezen, weten wat voor vlees hij in de kuip had toen hij met mij op stap ging:
‘Are you a christian?’
‘Yes’, zei ik, het vereiste antwoord om vrienden te maken.
‘Do you believe in God?’
Yes’, zei ik, omdat ik dat voor mezelf wel kan verantwoorden door in mezelf te denken dat God ook Allah of Boeddha of wie dan ook kan zijn.
‘Do you believe that God is your only saviour?’
‘Eh...yes?’
‘When Jesus comes, will you follow him?’
‘I rather stay here and work a little more’, zei ik.
‘But when Jesus comes, WILL YOU FOLLOW HIM???’ klonk het nu dwingender. De grond werd me toch wat te heet onder de voeten, dus ik braakte een volmondig ‘Yes’ uit. De man glimlachte tevreden en we hadden een heel gezellige dag. Mooie klassieke ontwikkelingswerkplaatjes geschoten op m’n camera: dertig vrouwen met kindjes onder een grote boom en de health care worker die ze voorlichting geeft.

5 (Mens Erger Je Niet)
Verder heeft dr Abanga ons ingewijd in Mens-Erger-Je-Niet voor gevorderden, waar M. en ik immens blij mee zijn. De Ghanese versie van M-E-J-N bevat sidekicks, backkicks en linekicks, je mag achteruit lopen en achteruit slaan. Het is dus, wat wij eigenlijk al dachten, een enorm strategisch spel. M. en ik zijn echter soms een beetje bang dat we de feeling verliezen met jullie als we eenmaal weer in Nederland zijn, omdat we nu al plannen maken om te gaan marathonMEJN, blindMEJN, simultaanMEJN en MEJN-toernooien te organiseren.

6 (sprinkhanen)
We hebben geen last van kakkerlakken meer, maar helaas is het seizoen van de sprinkhanen aangebroken. ’t Zijn er veel, ze zitten in onze glazen, ze nestelen zich op het douchegordijn en we moeten slalommend om de sprinkhanen heen naar de wc. En voor het eerst in m’n leven moet ik zeggen: geef mij maar een kakkerlak. Daar kun je tenminste op rekenen. Sprinkhanen zitten heel lang stil en springen dan opeens en ze zijn ook ontzettend dom: M. wil een sprinkhaan uit een glas bevrijden, maar in plaats van dat zo’n beest z’n springskills dan inzet om ver weg te springen, loopt ie vanuit het glas keirustig M’s arm op. MAN, waarom heb je dan leren springen????

7 (kunst)
Afrika is soms pure kunst. Een winkel in motoronderdelen, koopwaar uitgestald op straat, schroefjes, wieldoppen, draden, bougies, alles op nette stapeltjes naast elkaar bedekt met een dun laagje rood zand. De uithangborden: In Jesus We Trust Hair Cut, met daaronder Picasso-achtige gezichten van Afrikaanse mannen met strakke kapsels, Black Taliban Phone Accesoires met daaronder geschilderde mobieltjes en stekkers, Psalm 17 Cold store met een kunstzinnig uitziende vis, kip en stuk koe. Roze geschilderde huisjes met veranda’s en gietijzeren hekwerkjes. De was die buitenhangt tegen een blauwe lucht. Een pikzwarte vrouw met gele krulspelden en een gele jurk. Een felrood geschilderde winkel met stapels grote autobanden ervoor. Een man die in een hemelsblauwe djalaba langs een stapel yams loopt. Het groen geschilderde kruidenierswinkeltje waarin stapels zeep, kleine zakjes waspoeder, potten vol snoepjes, blikjes melkpoeder en zakken rijst staan. Een luik in een cementen huisje met een grote spijker erin waaraan een radio hangt die highlifemuziek speelt. Een klein meisje in een felroze jurk die in de schemering langs hoge opgestapelde kratten frisdrank loopt. Als je al deze stukjes zou isoleren zou je een kunstenaar er heel Tate Modern mee kunnen vullen.

Afrika is kunst. Dat wordt m’n slotzin. Tot de volgende keer!

liefs Elza

PS

Leonoor, dus jij had ook al zo’n nare worm! Hopelijk blijft die me bespaard...Interessante discussie trouwens. Inderdaad wel vervelend om je eigen werkveld af te moeten breken...

Tjits, jij GENIUS! De MOE!

Anne, voor jou ook nog 1 weekje zeker? Dan zit ’t erop. Dan heeft 75 % van Team Tilburg het er toch goed van afgezweet!

Alco, thanks voor je uitgebreide verslag van Burgums wel & wee

Klaske, wat een leuke mail, heb ‘m net op m’n USBstickje opgeslagen, dus ga m lekker lezen op m’n/jouw laptop!

Wim, vet huis, heel Wim, echt cool, kom ’t ergens in december/januari bezoeken!

Janneke, wat een fijne post, wat super, wat lief! Ik mail!

Marjolein, hoe ist inmiddels op de Multatuliplaats? Beetje rustig en stabiel?

Michelle, wat zonde van je EEG-onderzoek, zuur. Kun je er toch niet iets over schrijven? Ist andere ook wel leuk? Ik mail je snel.